Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Omschrijving Het vermogen tot communiceren.
Toelichting Dit begrip wordt in vier typen deelcompetenties gesplitst:
- grammaticale competentie: de taalgebruiker beschikt over fonologische en
syntactische vaardigheden en over een adequate woordenschat;
- tekstuele competentie: de taalgebruiker is vaardig in het doorzien van de
opbouw van teksten en kan teksten structureren;
- strategische competentie: de taalgebruiker kan strategieën hanteren om
communicatieve doelen te bereiken (bijvoorbeeld overtuigen, aanzetten tot
actie);
- functionele competentie: de taalgebruiker kan zijn taalgebruik aanpassen aan
specifiek contexten.
Zie ook Spreekdoelen, gesprekssituaties.
1.3.6 (2.3.4) Cognitieve Academische Taalvaardigheid (CAT)
Omschrijving De vaardigheid om taal op een abstract niveau te kunnen gebruiken om zo in
een schoolse context nieuwe informatie te kunnen verwerven en verwerken.
Toelichting In schoolse situaties moeten leerlingen kunnen beschikken over meer abstracte
taal (Cognitieve Academische Taalvaardigheid (CAT) dan in dagelijkse
situaties, waarin vaak meer concrete taal volstaat (Dagelijks Algemeen
Taalgebruik (DAT)).
Deze twee typen taal onderscheiden zich vooral op de dimensies cognitieve
complexiteit (rapporteren is bijvoorbeeld gemakkelijker dan argumenteren) en
contextuele steun (de uitleg van de werking van een sluis is bijvoorbeeld
gemakkelijker te volgen als illustraties of filmbeelden worden gebruikt).
Zie ook Cognitieve functies van taal; sociale functies van taal.
1.3.7 (2.3.5, 8.1.5) Taalvariatie
Omschrijving De verscheidenheid in taalgebruik tussen mensen en groepen mensen. De
concrete verschijningsvormen van taalvariatie worden taalvariëteiten genoemd.
Toelichting Ieder land kent vele taalvariëteiten. Er zijn verschillen tussen individuen, tussen
groepen (bijvoorbeeld jongeren, yuppen, politici), tussen regio’s (dialecten),
maar bijvoorbeeld ook tussen thuistaal en schooltaal. In de Nederlandse
samenleving hebben we naast al deze variëteiten ook te maken met de speciale
positie van de Friese taal en met de talen van allochtone minderheden.
Het huidige standaard Nederlands is in feite niets meer dan een dialect.
Eeuwenlang was er de tegenstelling tussen het Latijn en de volkstaal, een grote
verzameling streektalen die in de Nederlanden werden gesproken. Gaandeweg
zijn we gaan spreken van het AN (Algemeen Nederlands) of het standaard
Nederlands tegenover dialecten (streektalen). Het Fries en het Nedersaksisch
zijn in Nederland, naast het Nederlands, de enige talen die de status van
standaardtalen hebben gekregen.
Het verschil tussen dialect en standaardtaal is voor een belangrijk deel een
verschil in status. Niet zelden worden dialecten gezien als een ‘primitieve’ vorm
van het AN, terwijl ze in werkelijkheid volledig gelijkwaardig zijn. De keuze om
een bepaalde variëteit op een gegeven moment uit te roepen tot de
standaardvariëteit, is een politieke, geen taalkundige. Met het oog op de
mogelijkheden voor wat betreft het onderwijs en de arbeidsmarkt, is het wel van
belang dat gebruikers van streektalen ook het AN beheersen.
Iedere spreker beschikt over diverse variëteiten. De keuze voor het gebruiken
daarvan hangt af van bijvoorbeeld de gesprekspartners, de geografische plaats
en de gesprekssituatie.
Zie ook Gesprekssituatie; taalverandering.
1.3.8 Taalachterstand
Omschrijving Een relatief laag taalvaardigheidsniveau in vergelijking met moedertaalsprekers
van ongeveer dezelfde leeftijd.
Toelichting Dit begrip gaat terug op door onderwijskundigen in de jaren zestig van de vorige
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 67