Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

5.1.1 Leesdoel bepalen
Verhoeven, L. & H. Wentink (2004): Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor
groep 5-8. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands.
Vernooy, K. (2005): Elke leerling een competente lezer! Effectief omgaan met
verschillen in het leesonderwijs. Wat werkt. Amersfoort: CPS.
Omschrijving De verschillende doelen die de lezer kan hanteren.
Toelichting De lezer moet zich van tevoren afvragen met welk doel hij de tekst wil lezen.
Voorbeelden van doelen zijn:
- Hij wil informatie zoeken over een bepaald onderwerp en vraagt zich
bijvoorbeeld af hoe hij zijn cavia moet verzorgen.
- Hij wil weten hoe iets in elkaar gezet moet worden en vraagt zich bijvoorbeeld
af hoe hij een auto van lego moet maken.
- Hij zoekt naar meningen en emoties over bijvoorbeeld een bepaalde film en
vraagt zich af of die film de moeite waard is om naar toe te gaan.
- Hij zoekt naar argumenten voor bijvoorbeeld een bepaalde stelling en vraagt
zich af of hij voor of tegen die stelling is.
- Hij wil zich ontspannen en vraagt zich bijvoorbeeld af of dit een leuk boek is
om te lezen.
Om deze doelen te realiseren, kiest de lezer een passende leesstrategie. Lezen
vraagt dus om actief leesgedrag.
Zie ook Leesstrategieën; tekstsoorten; tekstdoelen; bepalen doel, publiek en tekstsoort.
5.1.2 Leesstrategieën
Omschrijving Een leesstrategie is een hulpmiddel die de lezer kan inzetten om de tekst te
begrijpen.
Toelichting Bij begrijpend lezen leren leerlingen strategieën hanteren die ze vóór, tijdens of
na het lezen kunnen toepassen.
De volgende strategieën blijken essentieel voor een goed verlopend leesproces
(Aarnoutse & Verhoeven, 2003):
- bepalen van een leesdoel; leggen en afleiden van verbanden of relaties
tussen woorden, zinnen en alinea’s waaronder het voorspellen van informatie
en het maken van voorstellingen;
- opsporen van de aard en de structuur van verschillende soorten teksten;
- vinden van het thema en de hoofdgedachte van teksten (ook samenvatten);
- zelf stellen en beantwoorden van vragen;
- plannen, sturen, bewaken en corrigeren van het eigen leesgedrag;
- beoordelen van teksten op hun waarde;
- reflecteren op de uitgevoerde leesactiviteiten en hun resultaten;
activeren en gebruiken van de eigen kennis over de inhoud van een tekst.
Belangrijk is dat deze strategieën telkens weer terugkomen, zodat leerlingen ze
automatisch gaan toepassen bij het lezen van teksten. Niet alleen tijdens de
begrijpend leeslessen, maar ook op andere momenten waarop teksten gelezen
worden, bijvoorbeeld tijdens de lessen in de zaakvakken.
Zie ook Strategieën technisch lezen; leesdoel bepalen; reflecteren op leesgedrag.
5.1.3 Technieken voor informatieverwerking
Omschrijving De lezer kan de nieuwe informatie op verschillende manieren in verband
brengen met reeds aanwezige kennis.
Toelichting De lezer heeft een specifiek leesdoel, namelijk het herkennen, vastleggen en
onthouden van de hoofdzaken uit een tekst met behulp van studietechnieken.
Technieken om informatieve teksten en informatiebronnen te interpreteren en te
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 135