Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Zie ook Incidenteel taalbeschouwingsonderwijs; intentioneel taalbeschouwingsonderwijs;
didactisch model taalbeschouwing.
8.1.2 Zinsontleden
Omschrijving De taalbeschouwer benoemt de functie van zinsdelen in eenvoudige zinnen.
Toelichting Zinsontleden wordt ook redekundig ontleden genoemd.
In de kerndoelen staat het kunnen benoemen van zinsdelen geheel in het teken
van de werkwoordspelling. Voor de werkwoordspelling is kennis van het onderwerp
en de persoonsvorm van belang. Maar ook andere grammaticale kennis speelt een
rol bij het goed kunnen spellen van werkwoorden: zoals de woordsoorten
(werkwoord, bijvoeglijk naamwoord) en de verschillende verschijningsvormen van
het werkwoord (infinitief, persoonsvorm, voltooid deelwoord).
In het basisonderwijs leren kinderen begrippen als onderwerp, persoonsvorm,
lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp en (bijwoordelijke) bepaling kennen.
In een enkele methode komt het verschil tussen werkwoordelijk en naamwoordelijk
gezegde ook aan de orde. De terminologie die in de verschillende methoden wordt
gebruikt, is heel divers. Soms worden de gebruikelijke termen gebruikt. Soms
wordt ook gesproken van bijvoorbeeld het wie-deel of het wat-deel.
Het rapport Over de drempels met taal en rekenen (Expertgroep 2008) geeft
concrete begrippen die leerlingen moeten kunnen hanteren. De begrippen voor
zinsontleden zijn: onderwerp, persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde, lijdend
voorwerp, meewerkend voorwerp.
Zie ook Taalstructuur; intentioneel taalbeschouwingsonderwijs.
8.1.3 Woordbenoemen
Omschrijving De taalbeschouwer benoemt de grammaticale soort van afzonderlijke woorden in
zinnen.
Toelichting Het woordbenoemen wordt ook taalkundig ontleden genoemd. Het gaat om het
onderscheiden van woordsoorten zoals zelfstandige naamwoorden, werkwoorden,
bijwoorden, voorzetsels, lidwoorden, telwoorden en bijvoeglijke naamwoorden.
In taalmethoden voor het basisonderwijs is veel variatie in de manier waarop
aandacht wordt besteed aan taalkundig ontleden. Ook de begrippen die worden
gebruikt, zijn zeer verschillend, mede doordat de kerndoelen niet aangeven welke
woordsoorten moeten worden gekend.
Het rapport Over de drempels met taal en rekenen (Expertgroep 2008) geeft
concrete begrippen die leerlingen moeten kunnen hanteren. De genoemde
begrippen voor woordbenoemen zijn: zelfstandig naamwoord, werkwoord,
bijvoeglijk naamwoord, lidwoord, bijwoord, voegwoord, voorzetsel, (persoonlijk,
bezittelijk en aanwijzend) voornaamwoord.
Zie ook Taalstructuur; intentioneel taalbeschouwingsonderwijs.
8.1.4 Taalgebruik
Omschrijving De verscheidenheid in de wijze waarop en de vorm waarin taal wordt gebruikt in
verschillende situaties.
Toelichting We onderscheiden in het taalgebruik verschillende zogenoemde registers, zoals
formeel en informeel taalgebruik. Zo hanteert de taalgebruiker in een vergadering
formelere taal dan wanneer hij met vrienden op de voetbaltribune zit en heeft smstaal
specifieke kenmerken op zins-, woord- en spellingniveau. Verder kent iedere
tekstsoort vaak een eigen opbouw (vergelijk een mop vertellen en een brief
schrijven aan de schooldirectie) en moeilijkheidsgraad (zinsbouw, zinslengte,
woordgebruik).
De taalgebruiker past zijn taalgebruik (register) bewust of onbewust aan de situatie
aan.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 194