2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 5: Frankrijk
confrontaties tussen radicaalislamitische groeperingen en anti-islamgroeperingen. De twee
geïnterviewde experts bevestigen dit beeld: er zijn geen gebeurtenissen bekend waarin het
tot een ‘face-to-face’-confrontatie kwam (interview Mayer november 2015; interview Al
Adraoui december 2015). Zo stelt Al Adraoui nooit gehoord te hebben van salafi’s die een
gevecht, of een ruzie hadden met racistische, of anti-islamgroeperingen.
Kijken we echter naar de bredere velden, en betrekken we het ultra-laïque veld erbij, dan is
wel degelijk sprake geweest van directe confrontaties, waarvan de aanslag op de redactie
van Charlie Hebdo, voorafgegaan door een lange periode van wisselwerking, het meest
duidelijke voorbeeld is.
Directe face-to-face-interactie bestond verder vooral tussen actoren uit het bredere islamitische
veld en het ultra-laïque veld en in gereguleerde settings, bijvoorbeeld Tariq Ramadan
tegenover ‘Charb’, de toenmalige hoofdredacteur van Charlie Hebdo, op 5 november 2011 in
de nieuwsshow ‘Revu & Corigé’ op de Franse televisiezender France5.
Bredere identitaire velden
Kijken we echter naar de indirecte wisselwerking, dan is ze op verschillende niveaus te
onderkennen. De nadruk in de wisselwerking lijkt vooral te liggen op de verwijzing van
anti-islamitische groeperingen naar moslims en de islam in bredere zin, waarbij het
onderscheid tussen radicale en ‘gewone’ islam op discursief niveau wegvalt. Een drietal
elementen is dominant in het discours van de anti-islambeweging, namelijk de ‘invasie’
van islamitische migranten en de dominantie van islamitische symbolen hierdoor op het
Franse territorium, zoals de hoofddoek en moskeeën; het vermeende radicale en fascistische
karakter van de islam in zijn geheel; en de houding van de gevestigde politieke
partijen ten opzichte van dit dreigende gevaar. Als reactie op de vermeende alomtegenwoordige
aanwezigheid van de islam en islamitische symbolen, organiseren extreem-laïque
groepen, zoals de RL van links, en de BI van rechts, symbolische coups om een claim te
doen op het openbare terrein door ‘echte Franse burgers’. Voorbeelden hiervan zijn de
bezetting van de moskeeën en de ‘apéro’s vin et saucisson’.
Andersom verwijzen radicaalislamitisch groeperingen naar Frankrijk, waarbij zij het land
ervan betichten tegen de islam en moslims te zijn. Meerdere malen refereren de jihadisten
aan het anti-islamdiscours in Frankrijk. Benichou en collega’s (2015) beschrijven dat
extremisten Frankrijk zien als een van de belangrijkste doelwitten in hun strijd. De extremisten
stellen zich te wreken voor de aanvallen van de Franse overheid en, breder, de
Franse samenleving op de extremisten en de islam in het algemeen.
De wisselwerking neemt hiermee meer de vorm aan van het scenario van de ‘clash of
civilizations’ waarin wordt gereageerd op de Ander in brede zin, en specifieke actoren
weinig ter zake doen. Al Adraoui bevestigt de indruk van de onderzoekers, namelijk dat het
niet om radicalen tegen radicalen gaat, maar om een veel complexere wisselwerking. Hij
stelt in het interview dat ‘de verdedigers van de Franse waarden’ de islam en moslims als
een vreemde identiteit in Frankrijk behandelen en ‘hun medeburgers waarschuwen voor de
gevaren van moslims’ in bredere zin. Aan de andere kant binden de salafisten hun volgelingen
aan hen door te stellen dat de maatschappij moslims slecht behandelt (interview Al
Adraoui december 2015).
Een andere vorm van indirecte wisselwerking vindt plaats rondom gebeurtenissen waarin
een van beide velden betrokken is. Zo stelt Al Adraoui dat zowel islamitische als anti-islamgroeperingen
gebeurtenissen gebruiken voor hun eigen agenda en hierbij hun website
gebruiken om hun verhaal te verspreiden (interview Al Adraoui december 2015). We
kunnen hierbij denken aan de Mohammedprenten in Charlie Hebdo; op websites als
ummah.fr wordt de nadruk gelegd op het anti-islamkarakter van de prenten en breder het
weekblad, op de website van RL wordt het radicale karakter van de islam uitvergroot, met
82