2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 10: Slothoofdstuk: verschillen en overeenkomsten in de mobilisatie van aanhangers van
anti-islam- en radicale-islambewegingen
overheid of het politieke establishment. Dit is een verschijnsel dat zich in alle landen
voordoet. Zo zagen we dat veel twitteraars er weinig vertrouwen in hebben dat ‘zij’ (politici,
gevestigde partijen, de overheid) bescherming bieden tegen de ‘islamterreur’.
Kortom, bij indirecte wisselwerking (als men alleen naar een outgroup refereert) blijkt de
dynamiek van radicalisering iets ingewikkelder dan een tango met twee personen: de
overheid is een derde belangrijke partij, omdat zij (mede) verantwoordelijk wordt gehouden
voor de ‘bedreigde identiteit’. Dit geldt niet alleen voor de onlinewisselwerking, maar ook
voor die offline. De implicatie van deze bevinding is dat, in lijn met Mann en collega’s
(2015), legitimiteit van de overheid een belangrijke indicator is van weerbaarheid tegen
extremistische boodschappen. Een andere concrete implicatie van deze bevinding is dat
gewelddadige acties van ‘lone actors’ zich niet per se op (radicale) moslims zullen richten,
maar ook op personen of groepen die verantwoordelijk worden gehouden voor ‘islamisering’,
hetgeen ook de casus van Breivik illustreert.
Context en wisselwerking
In alle vier de landen is er sprake van indirecte wisselwerking in die zin dat het anti-islamdiscours
normaliseert. Denkbeelden die voorheen onacceptabel waren, zijn gemeengoed
geworden. Zowel het publieke als politieke debat over moslims en de islam verhardt. Dit
lijkt vooral in die landen te gebeuren waar een sterke politieke partij het anti-islam- (of
breder: anti-immigratie-) sentiment mobiliseert en normaliseert: Frankrijk en Vlaanderen.
In beide landen zien we dat er sinds vele jaren sprake is van een wisselwerking tussen beide
velden. Dit zijn de enige twee van de vier landen waar direct gereguleerde wisselwerking is
geobserveerd. Beide landen kennen een sterke partij die het anti-islamsentiment mobiliseert,
legitimeert en normaliseert. In Frankrijk is het FN al sinds de electorale doorbraak in
1984 prominent als partij aanwezig, naast een marginale extreemrechtse beweging, maar
een invloedrijk ultra-laïque veld. De partij kanaliseert anti-islam- en breder anti-immigratiesentimenten.
Directe wisselwerking, escalatie en radicalisering spelen zich echter af tussen
de radicale islam en het ultra-laïque veld. Door de reikwijdte van het FN en het ultra-laïque
veld (zowel in de politiek als in de media) en omdat partij en beweging inhaken op twee
Franse masterframes (nationalisme en laïcité) zien we in Frankrijk het anti-islamdiscours
normaliseren.
In Vlaanderen schept het Vlaams nationalisme kaders voor extremere vormen van nationalisme.
We zien dan ook dat al sinds begin jaren 90 Vlaams nationalistische politieke
partijen prominent aanwezig zijn (Vlaams Blok/ Vlaams Belang en N-VA). Ook in Vlaanderen
observeren we een normalisering van het anti-islamdiscours. Aan de radicale-islamkant
rekruteerde Sharia4Belgium met succes. Ook het activistische niet-salafistische AEL was
lange tijd succesvol. In beide landen zien we ook individuele acties en actieve (Frans-Belgische)
netwerken die op eigen grond maar ook over de grens terroristische acties ondernemen,
zoals de recente aanslagen in Parijs (november 2015) en Brussel (maart 2016).
Anti-islampartijen kanaliseren, mobiliseren, faciliteren en legitimeren het anti-islamdiscours
waardoor het normaliseert. Zo veranderde succesvolle anti-islampartijpolitiek in
België en Frankrijk de context waarin de ‘Ander’ leeft. De verharding en normalisering van
het anti-islamklimaat wordt door veel moslims gezien als bewijs dat onderdrukking en
uitsluiting toenemen, wat als een katalysator bij het rekruteren voor de radicale islam
werkt. Juist in Frankrijk en België zien we recent een aantal terroristische acties van
radicale islamkant, en beide landen hebben relatief het hoogste aantal jongeren dat naar
Syrië (en Irak) is uitgereisd. Het kanaliseren van anti-islamsentimenten door politieke
partijen, kan via normalisering van het anti-islamdiscours tot succesvolle rekrutering van
de radicale islam leiden. Deze dynamiek van indirecte wisselwerking creëert voor beleidsvoerders
een dilemma: kanalisering van het ene sentiment radicaliseert de opponenten.
192