2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 3: Analytisch kader: Wisselwerking tussen actoren
(islami-s-tisch dient niet verward te worden met islamitisch.) Jihadisten zijn de salafisten met een
extremistisch gedachtegoed. In hun visie is de moslimwereld in verval en vormt de vestiging
van een wereldwijde islamitische staat de enige oplossing. Om de dreiging een halt toe te
roepen vinden zij alle middelen, inclusief gewelddadige, geoorloofd. Deze gewelddadige vorm
van jihad zien zij als plicht voor elke individuele moslim. Overigens betekent jihad eigenlijk
in veel bredere zin dat een moslim zich moet inspannen voor zijn of haar geloof. Deze
scheiding tussen niet-politieke en politieke actoren is in de praktijk lastig te maken. Daar
waar actoren ingrijpende maatschappelijke veranderingen voorstaan, en dus een politiek
discours hanteren, beschouwen wij ze als onderdeel van het radicale-islamveld.
We zijn er niet in geslaagd in gelijke mate tot in de haarvaten van beide velden door te
dringen. Daardoor konden we het radicale-islamveld niet even gedetailleerd in beeld
brengen als het anti-islamveld. Dat vindt uiteraard zijn weerslag in de beschrijving van de
wisselwerking. Niettemin menen we een valide benadering van de werkelijkheid te hebben
kunnen geven.
Het is belangrijk te vermelden dat verreweg de meeste moslims buiten deze beschrijvingen
vallen. Veel moslims zijn niet uitermate streng in de leer maar hebben een pragmatische
geloofsbeleving, waarbij zij zich in hun handelen aanpassen aan de gebruiken in de
maatschappij. Ook is er de stroming van het liberalisme/modernisme, met moslims die
pleiten voor een progressieve hervorming van het morele islamitische ideaal.
3.2.2 Organisatorische structuur en organisatorische kenmerken
De twee velden kunnen verschillende soorten actoren en organisaties omvatten.
Het anti-islamveld kent politieke partijen en sociale bewegingsorganisaties. Afhankelijk
van de politieke mogelijkhedenstructuur in elk land varieert de configuratie van de twee.
Het radicale-islamveld kent in geen van de onderzochte landen politieke partijen, alleen
bewegingsorganisaties en groeperingen, die, zoals gezegd, vluchtig zijn en allerhande
internationale vertakkingen hebben.
We beschrijven de kenmerken van het betreffende veld en de betreffende organisaties:
Uit welke actoren bestaat dit veld? Hoe identificeerbaar/constant is het? In welke mate en
op welke manieren heeft het veld/de organisatie toegang tot middelen zoals: geld,
communicatie/technische middelen & kennis, charismatische leiders en ander menselijk
kapitaal? In welke mate is er steun vanuit de elite/de gevestigde orde en aanhang onder de
burgers? Hoe staat het met de samenwerking met andere organisaties?
3.2.3 Internet en het gebruik van sociale media
De opkomst van het internet schept nieuwe communicatiemogelijkheden en beïnvloedt
daardoor de fenomenen die we bestuderen. We beschrijven eerst de kenmerken van internetcommunicatie
en daarna de consequenties voor de structuur en werkwijzen van actoren.
Kenmerken
Communicatie via internet is relatief gemakkelijk en breed. Ze is laagdrempelig, snel en
goedkoop, en daarmee toegankelijk voor (bijna) iedereen die zijn stem wil laten horen.
Er is mondiaal bereik; niet alleen worden mensen bereikt die vanuit organisaties benaderd
worden, maar geïnteresseerden kunnen zichzelf aandienen. In feite zijn organisaties
overbodig (zie Bennett & Segerberg 2012; Klandermans e.a. 2014).
Internet vergemakkelijkt de verspreiding van informatie, zoals ideologische vertogen, en
verslagen van maatschappelijke gebeurtenissen die dat vertoog versterken, aankomende
acties en behaalde successen, maar ook kennis over technologieën die bruikbaar zijn bij
acties. Er is slechts beperkte censuur en controle mogelijk en dus is er grote vrijheid om
meningen te uiten en informatie te delen (Earl e.a. 2013; 2014). Wel verschillen landen in de
mate waarin er sprake is van controle op en repressie van extremistische uitingen online.
22