2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 10: Slothoofdstuk: verschillen en overeenkomsten in de mobilisatie van aanhangers van
anti-islam- en radicale-islambewegingen
radicalisering van het EDL en Breivik noemt. In een gepolariseerd klimaat, voelen lone
actors in de radicale-islam- en de anti-islamhoek zich gesteund door het radicale-islam- respectievelijk
anti-islamdiscours om tot geweld over te gaan tegen het ‘vijandige’ veld.
Bovendien kunnen acties uit het ene veld leiden tot reacties uit het ‘vijandige veld’. Neem
bijvoorbeeld de moord op Lee Rigby waarna het aantal geweldsincidenten gericht tegen
moslims in de vorm van fysieke mishandeling, pogingen tot brandstichting in moskeeën en
pogingen tot bomaanslagen fors toe nam (Tell Mama UK 2014), maar ook de toename van
geweld tegen moslims na de aanslagen in Parijs van 2015.
Smith en collega’s (2016) concluderen dat veel van de lone actor-terroristen offline of online
links hebben met extremistische groeperingen. Bij islamistische daders gaat het voornamelijk
om banden met groepen die inmiddels verboden zijn, zoals Al-Muhajiroun, en bij
radicaal-rechtse daders gaat het over het algemeen om groepen die geweld niet verheerlijken,
maar wel een gewelddadige reputatie hebben, zoals de EDL. Dus: hoewel de meeste
anti-islamgroeperingen geweld afkeuren, creëren zij een context waarin individuen (in de
periferie) bereid zijn geweld te plegen. Hiermee verschilt de situatie van het radicale-islamveld,
dat geweld niet expliciet afkeurt en geweld hiermee ook tot het ‘normale’ actierepertoire
behoort.
Bovendien blijkt uit de online-analyse dat gewelddadige acties van ‘lone actors’ zich niet
alleen zullen richten op het vijandige (radicale-)islamveld, maar ook op groepen die
schuldig zouden zijn aan de ‘islamisering’ van de samenleving.
10.4 Slotbeschouwing
10.4.1 Over wisselwerking
Veiligheidsdiensten en overheden vrezen ‘cumulatief extremisme’: vicieuze cirkels van
radicalisering tussen anti-islamvelden en radicale-islamvelden waarbij acties vanuit het ene
veld leiden tot verdere radicalisering van het andere veld. In een opinieartikel in het NRC
van 16 april jl. heeft Abou Jahjah het over een ‘dance macabre’ van ‘twee duistere krachten’.
Zoals we aangaven wordt nogal eens ten onrechte door beleidsmakers, politici en academici
aangenomen dat ‘cumulatief extremisme’ onafwendbaar is. Het ware beter dat men zich de
vraag stelde of ‘cumulatief extremisme’ onafwendbaar is, en zo niet: wanneer het zich
voordoet en hoe een dergelijke wisselwerking er dan uit zou zien. De term impliceert
evenwichtige, directe wisselwerking tussen twee gelijkwaardige partijen die op elkaar
reageren en daarbij radicaliseren in hun discours en actierepertoire. Onze bevindingen in
de vier bestudeerde landen suggereren een genuanceerder beeld. Ter afsluiting reflecteren
we nogmaals op de wisselwerking als sociaal fenomeen.
De wisselwerking tussen het anti-islamveld en het radicale-islamveld is een transnationaal
verschijnsel dat zich in alle vier landen die we bestudeerden voordeed. Echter, hoewel de
wisselwerking in de vier landen gelijkenis vertoonde, hadden we in elk land óók te maken
met een specifieke context. Burgerschapsmodellen en politieke mogelijkheden varieerden
en maakten dat het transnationale fenomeen een lokale kleur kreeg. In de landenhoofdstukken
en in de vergelijkende analyses eerder in dit hoofdstuk kregen die lokale kleur en
de verschillen daarin tussen de landen uitvoerig aandacht.
Dan blijkt dat in geen van de vier landen sprake is van gelijkwaardige partijen. Dat begint
ermee dat de moslimgemeenschap een minderheid vormt te midden van een ‘gevestigde’
meerderheid. Het anti-islamveld en het radicale-islamveld verschillen niet alleen van elkaar
qua vorm, maar ook qua politieke mogelijkheden. Of er nu wel of niet veel ruimte is voor
anti-islamdiscoursen in het politieke domein, in vergelijking met het radicale-islamdiscours
spreekt het anti-islamdiscours een groter deel van de bevolking aan. Ook heeft het
anti-islamdiscours, mede door de vervlechting met andere thema’s zoals vluchtelingen,
194