2606-volledige-tekst_tcm28-124504

2.2.2 Vergelijkende analyse van landen
De burgerschapsmodellen, het politieke landschap, en de maatschappelijke context in de
landen die in het onderzoek opgenomen zijn, werden in kaart gebracht door middel van
literatuurstudie, documentenanalyse, sociale media-analyse en interviews met experts (uit
de wetenschap én de praktijk). Daarbij stonden de volgende vragen centraal:
Wat is de opbouw van de migrantenpopulatie? Welk deel daarvan is moslim? Wat is de
sociale positie en organisatiegraad van moslims in de samenleving? Wat is de sociale positie
en organisatiegraad van de autochtone onderklasse? Welke (radicale) islamitische organisaties
en netwerken zijn er? Welke anti-islamitische groeperingen zijn er? Hoe reageren die
op elkaar? Hoe ziet het overige politieke landschap eruit? Welke burgerschapsmodellen zijn
er? Hoe zien de politieke vraag- en aanbodkant eruit? Hoe treden overheden op — escalerend
of de-escalerend? Wat heeft zich in de afgelopen jaren aan incidenten voorgedaan?
2.2.3 Expertinterviews
In elk van de landen hielden we expertinterviews. We hoopten op die manier inside-informatie
te krijgen over de twee velden en over de interventies van nationale en lokale overheden.
We selecteerden daartoe deskundigen uit academische en maatschappelijke hoek. De
interviews werden telefonisch dan wel face-to-face afgenomen. In het totaal hebben we 13
interviews afgenomen. Meer informatie over de geïnterviewden staat bij de specifieke
onderdelen.
2.2.4 Facebook- en Twitteranalyse
Een flink deel van de communicatie tussen radicale moslims en anti-islamactivisten
onderling en over en weer vindt plaats via het internet. Voor wie de wisselwerking tussen
deze actoren wil bestuderen is een analyse van deze communicatie onontkoombaar.
Een uitputtende studie van het internet zou onhaalbaar geweest zijn. Daarom hebben we
ons beperkt tot twee veel gebruikte platforms: Facebook en TwitterDe vragen die we
zochten te beantwoorden, waren: Wie verbindt zich online met wie? Wie reageert op wie?
En waarover gaan de online interacties? Bij de analyse van Facebookpagina’s zijn de voornaamste
eenheden van analyse de organisaties. Bij Twitter staan individuele actoren
(twitteraars) centraal. Bij die analyses zal blijken dat het internet een vluchtig medium is
— pagina’s die een jaar geleden druk bezocht werden, zijn vandaag de dag al weer uit de
lucht.
We selecteerden Facebookpagina’s op basis van de literatuurstudie en het oordeel van
experts (o.a. Van Haren e.a. 2014; Caiani & Parenti 2013). Ten eerste brachten we het netwerk
van pagina’s in kaart aan de hand van zogenaamde ‘likes’. Zo’n netwerk laat zien welke
organisaties een prominente rol spelen in het online domein. Het gaat om een momentopname
op 1 november 2015. Een andere belangrijke vraag die we hiermee konden beantwoorden
is in hoeverre er verschillende clusters aanwezig zijn in het netwerk. Dat geeft een
indicatie of de twee velden in een land elk een hecht geheel vormen, of juist gefragmenteerd
zijn. In het tweede deel van de Facebookanalyse verrichtten we zowel kwalitatieve als
kwantitatieve inhoudsanalyses. We hebben alle comments en posts verzameld die tussen 1
augustus 2015 en 1 november 2015 op een aantal door ons geselecteerde anti-islam- en
radicale-islam- Facebookpagina’s geplaatst zijn.
Voor Twitter werd een vergelijkbare analyse uitgevoerd. We verzamelden tweets die verzonden
zijn tussen 11-10-2015 tot 04-11-2015 (voor ‘Parijs’) en van 17-11-2015 tot 11-12-2015 (na
‘Parijs’). Een belangrijke vraag die we hier beantwoordden was hoe het onlinenetwerk van
gebruikers eruitziet dat over anti-islam en radicale islam twittert. We rapporteren ten
eerste het netwerk van Twitteraccounts. We laten hiermee zien welke actoren een belangrijke
rol spelen in het onlinedebat en of er sprake is van clustervorming. Dit kan inzicht geven
in de mate van online polarisatie. Ook bij de twitteranalyse voeren we vervolgens een
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
15