2606-volledige-tekst_tcm28-124504

3. Analytisch kader: Wisselwerking
tussen actoren
3.1 De mobilisatie context
De wisselwerking tussen sociale actoren — zo ook die in het radicale-islamveld en het
anti-islamveld — wordt beïnvloed door de mobilisatiecontext. De mobilisatiecontext kent
een vraag- en aanbodzijde en mobilisatieprocessen (Klandermans 2004). De vraagkant
betreft burgers en de grieven die zij delen; hij gaat over de ‘push-factoren’ die mensen tot
actie aanzet. De aanbodkant gaat over organisaties en hun aantrekkingskracht; hij gaat
over ‘pull-factoren’ waardoor mensen zich tot actie aangetrokken voelen. Mobilisatieprocessen
betreffen de sociale netwerken waar vraag en aanbod samenkomen. We zullen ons
vooral bezighouden met de aanbodzijde. We gaan ervan uit dat de vraagzijde een constante
is. In elk van de vier landen hangt een substantieel deel van de bevolking xenofobe sentimenten
aan (Klandermans & Mayer 2006), en ook is in elk van de vier landen sprake van
radicale moslims (zie bijvoorbeeld Van Ginkel & Entenmann 2016). Daarom veronderstellen
we dat er in elk van de vier landen mensen zijn die zich aangetrokken voelen tot de
radicale-islam- of de anti-islambeweging. Wat ons interesseert is hoe de aanbodzijde in elk
van de vier landen verschilt en hoe die van invloed is op de wisselwerking tussen het
anti-islamveld en het radicale-islamveld.
3.1.1 (Inter)nationale context, burgerschapsmodellen, politieke mogelijkheden en
organisationele velden
De twee onderzochte velden staan niet op zichzelf maar zijn ingebed in een bredere
context, die de velden en de wisselwerking tussen de velden beïnvloedt. De velden, en de
actoren in de velden, worden in hun keuzes en ontwikkeling gevormd door omgevingsfactoren,
die we typeren als burgerschapsmodellen en politieke en discursieve mogelijkheden
(Koopmans & Statham 2005; Kinvall & Nesbitt-Larkin 2010). Daarnaast nemen we ontwikkelingen
in de (inter)nationale omgeving mee in onze analyse.
(Inter)nationale omgeving
Maatschappelijke situaties en ontwikkelingen zoals economische recessies, vluchtelingenstromen,
criminaliteit en terrorisme, maar vooral ook hoe de politiek hierop reageert en
hoe de media deze thema’s behandelen, beïnvloeden welke problemen burgers ervaren en
hoe zij die interpreteren. Deze ontwikkelingen beïnvloeden niet alleen wat burgers als
economische, sociale, politieke of culturele problemen of dreigingen ervaren, maar ook wie
of wat zij hierbij zien als oorzaak, en op welke manieren ze daar uiting aan geven. Zulke
ontwikkelingen beïnvloeden welke vertogen gehoor vinden bij welk deel van de bevolking.
Internationale ontwikkelingen oefenen eveneens invloed uit op het anti-islam- en het
radicale-islamveld. Zo blijkt, vooruitlopend op onze analyses, de dreiging van terroristische
aanslagen vanuit jihadistische hoek, maar ook de massale aanrandingen door migranten
tijdens de jaarwisseling van 2016 in Keulen in elk van de onderzochte landen een centraal
thema te vormen binnen de anti-islamdiscoursen. De verwijzing naar gebeurtenissen
elders, beoogt het argument te ondersteunen dat er dreiging uitgaat van ‘de islam’, waartegen
hoognodig actie moet worden ondernomen. Internationale gebeurtenissen vormen ook
voor radicale-islamvertogen een inspiratiebron. Reacties van westerse landen op het conflict
in Israël worden door radicale moslims gezien als bewijs dat er politiek gezien met twee
maten gemeten wordt. Het stichten van een islamitisch kalifaat in Syrië zien ze als nastrevenswaardig.
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
17