2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 4: Verenigd Koninkrijk
4.1.2 Politiek debat
Choudhury wijst erop dat het Britse integratiebeleid, anders dan in andere West-Europese
landen, pas tot stand kwam in reactie op spanningen tussen naoorlogse migranten en de
autochtone bevolking. Het Britse beleid ten aanzien van migranten is sinds de jaren 60
gestoeld op het multiculturalisme, uitgaande van culturele diversiteit, gelijke kansen en
wederzijdse tolerantie (Choudhury 2011: 110,111). Onderdeel hiervan is een relatief sterke
nadruk op en ruimte voor de groepsrechten en belangen van minderheden, waaronder de
islamitische gemeenschap.
Wat betreft religie geldt dat de verhouding tussen religie en staat niet in strikte wetgeving
is vastgelegd, maar een dynamisch terrein vormt dat in de loop der jaren is aangepast. 8
Bovendien heeft het debat rondom religieuze rechten van minderheden in het Verenigd
Koninkrijk een ander karakter dan in andere Europese landen, vanwege de aanwezigheid
van meerdere grote religieuze minderheidsgroepen, waaronder Sikhs, Boeddhisten,
Hindoes en Joden. Er is daardoor een minder sterke focus op de tweedeling christendom
versus islam dan in andere Europese landen (Weller & Cheruvallil-Contractor 2015: 323).
Van bijzondere invloed op het Britse debat over discriminatie van mensen met een islamitische
geloofsovertuiging was het rapport ‘Islamophobia: A Challenge to Us All’ van de Runnymede
Trust, in 1997. Het rapport lanceerde de term ‘islamofobie’ in het Britse publieke debat
en zette de gevaren van anti-moslimsentimenten prominent op de politieke agenda (Allen
2010: 3). Islamofobie werd in het rapport door de Runnymede Trust gedefinieerd als “de
ingekorte manier om te verwijzen naar de vrees voor of het haten van de islam – en, daarmee,
het bang zijn voor of de afkeer voor alle, of de meeste, moslims” 9 (geciteerd in Allen 2007: 6).
Als gevolg van het rapport zijn talloze beleidsmaatregelen ingevoerd om ‘islamofobie’ tegen
te gaan, waaronder een verbod op discriminatie van moslims op de arbeidsmarkt.
In de afgelopen decennia zijn er echter regelmatig momenten geweest waarop het Britse
multiculturele model onder druk stond. Hierbij valt te denken aan de Rushdie-affaire van
1989, de rassenrellen in de zomer van 2001, de internationale impact van 9/11, de bomaanslagen
in het Londense openbaar vervoer in juli 2005 en de rellen in 2011. Onder invloed
van deze ontwikkelingen is het multiculturele beleid in het VK in de afgelopen 15 jaar
stapsgewijs aangepast.
Een gebeurtenis die de discussie over het multiculturele model in het Verenigd Koninkrijk
aanwakkerde waren de rellen met een etnisch/raciaal karakter in de steden Oldham,
Burnley en Bradford in Noord-Engeland in 2001. De aanleiding tot deze rellen waren de
plannen van extreemrechtse groeperingen om een mars door deze steden te organiseren,
hetgeen op fel verzet stuitte van lokale jongeren. Het betrof in dit geval voor het merendeel
jongeren met een Aziatische achtergrond, die zich achtergesteld en gediscrimineerd
voelden (Amin 2003: 462). Het resultaat was een golf van rellen in de drie steden, met
confrontaties tussen honderden jongeren en de politie (The Guardian 8 juli 2001). Hoewel
de plannen van extreemrechts weliswaar de aanleiding vormden, was de dieperliggende
oorzaak van de rellen, zo constateerde een onderzoekscommissie onder leiding van Professor
Cantle later, gelegen in segregatie en gebrek aan integratie. Volgens de Commissie
Cantle had het Britse multiculturele model geleid tot parallelle universums, waarin Britten
met een migrantenachtergrond volstrekt gescheiden leefden van autochtone Britten
10 11
(Mulvey 2010: 448).
8 Wat het Verenigd Koninkrijk specifiek maakt in vergelijking met de rest van Europa is de afwezigheid van een grondwet en de toepassing van
Common Law. Dit verklaart mede waarom de relatie tussen staat en religie niet in strikte wetgeving is gegoten. Het common-lawsysteem is
makkelijkerer aan te passen aan veranderingen in de samenleving dan het roman-lawsysteem. (Weller & Cheruvallil-Contractor 2015: 312,313).
9 “the shorthand way of referring to the dread or hatred of Islam - and, therefore, to fear or dislike all or most Muslims”
10 Mulvey stelt dat de oorzaak van de falende integratie disproportioneel bij migranten wordt neergelegd (2010).
11 De rellen van 2001 zijn geen voorbeeld van een wisselwerking tussen anti-islam versus radicale-islam, en worden ook niet om die reden
beschreven. De rellen zijn relevant omdat ze een gebeurtenis vormen die heeft bijgedragen aan het herzien van het Britse multiculturele model.
32