2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 9: Preventie en de-escalatie
De-escalatiemaatregelen van de overheid richten zich op verschillende onderdelen van de
cirkels die in de introductie van dit rapport in Figuur 1.1 zijn gepresenteerd. Om een
voorbeeld te geven: aanslagen van radicale moslims als die in Parijs kunnen aanleiding zijn
voor wraakacties van anti-islamactoren richting de bredere moslimgemeenschap in het
betreffende land. De spanningen die op een dergelijk moment ‘gede-escaleerd’ worden zijn
primair spanningen tussen anti-islamgroeperingen en de moslimgemeenschap in brede zin
(dus inclusief gematigde moslims). Enerzijds is de-escalatie erop gericht om ‘spirals of
violence’ te voorkomen, anderzijds om bredere processen van polarisatie in de samenleving
tegen te gaan (Busher & Macklin 2014: 6). Een factor van belang is dat overheden worden
geconfronteerd met het fluïde karakter van beide velden, wat een extra uitdaging vormt
voor het monitoren en beheersen van de activiteiten van verdachte organisaties (interview
Weeks).
9.1 Ongelijkheid van de velden en gedifferentieerde behandeling
Een belangrijke constatering is dat we ook bij het onderzoeken van de-escalatiemaatregelen
geconfronteerd worden met de ongelijkheid van de twee velden. De aard en mate van
(directe) dreiging die uitgaat van de extremistische islam is van een andere orde dan die
van het anti-islamveld. 185 In lijn daarmee worden de actoren in de twee velden, zoals die in
de verschillende landenhoofdstukken zijn beschreven, door de autoriteiten niet beschouwd
als functionele equivalenten. 186 Busher en Macklin wezen hier al op in hun artikel in 2014,
waarin zij schrijven: “[dit] roept een van de meest uitdagende en delicate vragen op voor
onderzoekers, beleidsmakers en ordehandhavingsinstanties die werkzaam zijn op dit
terrein: in welke mate moeten of kunnen de opponerende bewegingen die betrokken zijn in
een dynamiek van cumulatief extremisme behandeld worden als functionele equivalenten
van elkaar?” 187
In verschillende landen, zoals in het Verenigd Koninkrijk, België en Duitsland, zijn wel
generieke contraterrorisme-maatregelen en -regelingen van kracht die extremisme van alle
kanten beogen aan te pakken. Ook de preventieve maatregelen binnen dit beleid zijn in
theorie gericht op het tegengaan van extremisme aan beide zijden. In België bijvoorbeeld
wordt daar op discursief niveau bijzonder sterk op gelet: in allerlei beleidsteksten van
inlichtingendiensten en politie wordt duidelijk gemaakt dat elke vorm van radicalisering
gelijk behandeld zal worden (interview Coolsaet). In de praktijk heeft het overgrote deel van
de zaken onder contraterrorisme-wetgeving in zowel het VK als België betrekking op
actoren uit het radicale-islamveld (interview Weeks, interview Coolsaet). De Britse expert
Dr. Weeks stelt dat de Britse overheid extremisme uit de extreemrechtse of anti-islamhoek
(nog altijd) in de eerste plaats als een ‘maatschappelijke onrust’-vraagstuk beschouwt.
Uitzondering hierop zijn concrete voorbeelden van geweldsdaden van extreemrechtse ‘lone
actors’, zoals Pavlo Lapshyn en Zack Davies (zie Hoofdstuk 4), die wel degelijk onder contraterrorisme-wetgeving
zijn veroordeeld. Volgens Treadwell (in Chakraborti & Garland 2014)
woedt binnen het VK een debat over de ernst van de dreiging die uitgaat van anti-islamgroeperingen
als de EDL, en in het verlengde daarvan over de vraag hoe de politie hiermee moet
omgaan.
185 In het verlengde hiervan ging de aandacht in de gevoerde interviews voor het grootste deel uit naar de-escalatie van geweld uit de radicale
islamhoek.
186 Maar ook hier is het van belang onderscheid te maken tussen het meer centrale, organisatorische en zichtbare gedeelte van een beweging en
individuen aan de randen, in de periferie van dergelijke bewegingen. Zichtbare, georganiseerde anti-islamgroeperingen als Pegida en de English
Defence League kunnen worden beschouwd als een ‘maatschappelijke orde’-kwestie, maar gewelddadige individuen die sympathiseren met het
anti-islamgedachtengoed en in naam daarvan als lone actor-geweldsdaden plegen worden wel degelijk berecht onder contraterrorisme-wetgeving,
zie bijvoorbeeld de zaak Zack Davies (2015) in het VK.
187 “It also raises one of the most challenging and delicate questions for researchers, policy makers, and law enforcement agencies working in this
area: to what extent should or can the opposing movements engaged in any given CE dynamic be treated as functional equivalents of one
another?” (Busher & Macklin 2014: 15).
172