2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 4: Verenigd Koninkrijk
Invloed van de macro-context van het VK op de aard van de wisselwerking
Eerder in dit hoofdstuk werd ingegaan op de specifieke politieke cultuur van het VK, die
vaak als verklarende factor wordt genoemd voor het falen van extreemrechtse politieke
partijen in de Britse context. De tweede verklarende factor daarvoor is het Britse meerderheidskiesstelsel.
Beide dimensies dragen bij aan het gegeven dat het anti-islamgeluid in het
VK niet is gekanaliseerd in de vorm van een politieke partij.
Hierbij moet er echter voor worden opgepast dat een te eenvoudige weergave van de
werkelijkheid wordt gegeven (John & Margetts 2009). In werkelijkheid is er wel degelijk een
partij op de rechterflank die onder meer anti-immigratiegeluiden kanaliseert: UKIP. Het feit
dat UKIP zich minder expliciet als een anti-islampartij manifesteert dan bijvoorbeeld het
Front National in Frankrijk kan te maken hebben met de Britse politieke cultuur, waarin
extremisme in het algemeen niet makkelijk wordt geaccepteerd (Mulhall en Busher
interviews november 2015). Daarnaast loopt UKIP ook tegen de grenzen van het meerderheidsstelsel
aan.
Uit de verschillende analyses komt naar voren dat er binnen de Britse samenleving wel
degelijk sterke anti-islamsentimenten leven, maar dat de uiting van die sentimenten
primair buiten het establishment om lopen via straatgroeperingen als EDL en de straatgroepering/
politieke splinterpartij Britain First. Zij dragen op hun beurt bij aan het
transformeren van de civielgeoriënteerde Britse politieke cultuur naar een cultuur waarin
meer ruimte is voor exclusief cultureel nationalisme en patriotisme; een verschuiving die
ook zijn weerslag heeft op de gevestigde politiek. Het beeld van een botsing van beschavingen
maakt daar onderdeel van uit. Busher en Macklin schrijven hierover: “In het geval van
de interacties tussen anti-moslimprotestgroepen en islamistische groepen in het VK,
hebben beiden energie gekregen van de manier waarop hun collectieve actieframe samenviel
met publieke vertogen over de botsing tussen beschavingen” (2014: 12). 62
Specifiek voor de Britse context is ook de aard van het activisme. Voor een vervolganalyse zou
het interessant zijn om de impact van de Britse media op de specifieke, mediagerichte stijl
van actievoeren verder te onderzoeken. De media zijn een cruciale speler in het bredere veld
waarin anti-islam- en radicale-islambewegingen opereren, omdat zij mede vormgeven aan de
discursieve kansenstructuur (Busher & Macklin 2014). In het VK is die invloed van de media
bijzonder duidelijk zichtbaar. Anjem Choudary is zeer behendig geworden in het genereren
van veel media-aandacht. Zodoende heeft hij veelvuldig een platform in de mainstream
media gekregen. Tegelijkertijd zijn de representaties van moslims en de islam in bepaalde
segmenten van de Britse pers een voedingsbodem voor anti-islamactivisme (2014: 11). Die
belangrijke rol van de media kan mede bijdragen aan het spektakelactivisme dat in het VK te
zien is, waarbij scoren in de media een primaire doelstelling is. De vraag is of dat in een
nationale context met een andere dynamiek in de media minder het geval zou zijn. 63
4.4.2 Escalatie
Onderscheid centrum/ periferie
Bij een analyse van escalatie of radicalisering van actierepertoires valt op dat extreem
gewelddadige acties vaak zijn toe te schrijven aan een of enkele individuen, en dat op het
niveau van de collectieve groepering juist afstand genomen wordt van geweld. Dit is in elk
geval duidelijk van toepassing op de English Defence League.
62 “In the case of interactions between anti-Muslim protest groups and Islamist groups in the UK, both have gained energy from the way in which
their collective action frames have coincided with public discourses on the clash of civilizations” (2014: 12).
63 Pupcenoks en McCabe (2013) plaatsen de belangrijke kanttekening dat aan Al-Muhajiroun gelieerde groeperingen ook in moslimkringen
beschouwd worden als fringe-groepen, slechts een kleine aanhang hebben, afgekeurd worden door mainstream moslimorganisaties en te maken
hebben wettelijke beperkingen (2013: 181). Er is geen sprake van een brede grassroots-basis voor aanhang. Ondanks deze situatie weten de
groeperingen een disproportionele hoeveelheid media-aandacht te genereren, en daarmee een uitvergrote positie in te nemen in het nationale
debat. Deze media-aandacht is een belangrijke factor in het aanwakkeren van anti-islamsentimenten.
52