2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 9: Preventie en de-escalatie
De gedifferentieerde aanpak is vooral relevant waar het gaat om de preventie van radicalisering,
en waar het gaat om ordehandhaving tijdens demonstraties. Uit deze inventarisatie
blijkt dat preventieve programma’s zich primair toespitsen op het voorkomen van radicalisering
bij moslims, terwijl aan de anti-islamzijde weinig sprake lijkt te zijn van een systematische
aanpak. Duitsland vormt hierop een uitzondering, met de reeds genoemde traditie
van ‘weerbare democratie’ op basis waarvan een grondwettelijk verbod op antidemocratische
groeperingen kan worden opgelegd. 201 De precieze analyse van dit onderscheid in
preventieve aanpak vergt een uitgebreidere studie dan wij hebben kunnen uitvoeren. 202
Los van de vraag hoe die andersoortige behandeling er in de praktijk uitziet en wat de
legitimatie daarvan is, is dit punt voor de huidige studie naar de wisselwerking tussen
beide velden interessant. Waar het hier om gaat is hoe de perceptie van een andersoortige
behandeling inwerkt op de intergroepsrelaties tussen actoren in het anti-islamveld en het
radicale-islamveld, op de wederzijdse beeldvorming en op anti-establishmentsentimenten.
Een gedifferentieerde behandeling kan worden opgevat door de actoren in kwestie als
ongelijk en/of onrechtvaardig, en daarmee bijdragen aan de voedingsbodem voor radicalisering
en aan potentiële escalatie van de wisselwerking. De wijze waarop de politie of de
overheid de ene groep aanpakt, kan bijdragen aan percepties en ervaringen van grieven van
de andere groep, waardoor de voedingsbodem voor radicalisering zou kunnen toenemen. Het
gevoel onrechtvaardig behandeld te worden door de politie kan een sterke drijfveer zijn voor
maatschappelijk ongenoegen en uiteindelijk voor (gewelddadig) protest. Postmes e.a. (2014)
wijzen erop dat het gedrag van de politie tijdens een demonstratie dat door demonstranten
als provocerend, aanstootgevend of nodeloos gewelddadig wordt ervaren, kan bijdragen aan
radicalisering en escalatie (2014: 95). Een opeenstapeling van dit soort ervaringen of percepties
draagt bij aan anti-establishmentsentimenten, die onder radicale actoren aan beide
zijden toch al sterk aanwezig zijn. Het gebrek aan goede communicatie over omstreden
repressieve maatregelen versterkt dit effect (Postmes e.a. 2014). Dit zijn allemaal ingrediënten
die ingezet kunnen worden in de discursieve repertoires van actoren aan beide zijden.
In de verschillende landenhoofdstukken hebben we gezien hoe een sterke wij-zij-verdeling
en vertogen over de eigen slachtofferrol een centrale rol spelen in het discursieve repertoire
van radicale actoren in beide velden. Treadwell waarschuwt bijvoorbeeld dat harde repressie
van EDL op straat, arrestaties of veroordelingen alleen maar bijdragen aan de slachtofferrol
die de EDL juist zo effectief gebruikt als onderdeel van zijn discursief repertoire
(Treadwell, in Chakraborti en Garland 2014). In Frankrijk zien we dat het Front National in
zijn discours gebruik maakt van het feit dat de Franse overheid onder invloed van de
‘laicité’ niet kan optreden tegen moskeeën waar mogelijk radicaal gedachtengoed wordt
gepredikt (interview Franse experts). Beeldvorming over een ongelijke en disproportionele
politieaanpak zijn olie op het vuur voor het radicaliseren van individuen of groepen.
Daarmee lijken zowel een milde als een repressieve aanpak op het niveau van beeldvorming
ongewenste effecten te kunnen hebben. Terwijl een op dialoog gestoelde aanpak bewezen
effectief is – in elk geval in het de-escaleren van spanningen tijdens demonstraties (Postmes
e.a. 2014), kan een dergelijke ‘milde’ aanpak op de langere termijn juist bijdragen aan een
toename van spanningen en radicalisering bij de opponerende partij, en vice versa. Dit doet
denken aan een metafoor van een wip: als de repressie van de ene groep omlaag gaat, gaan
de grieven en voedingsbodem voor radicalisering van de andere groep omhoog, en andersom.
In de realiteit is een de wisselwerking ingewikkelder dan de symmetrische beweging
van een wip, juist omdat de velden en de mate van dreiging niet als equivalent (kunnen)
201 Tegelijkertijd is bijvoorbeeld in het VK op het terrein van publieke ordehandhaving in een bepaalde periode een repressievere aanpak te zien
geweest van de anti-islamactoren, omdat de radicale moslims zich tijdens straatprotesten beter aan de regels/ wet hielden (interview Weeks).
202 Zo is het van belang duidelijker in kaart te brengen op welke punten die aanpak daadwerkelijk verschilt, en wat de argumentatie is voor een
andere aanpak; de zeer verschillende aard van de beide velden en van de dreiging die van beide velden uitgaat moet daarin zwaar worden
meegewogen.
178