2606-volledige-tekst_tcm28-124504

6. Duitsland
Dit hoofdstuk volgt de structuur van de voorgaande hoofdstukken over het Verenigd
Koninkrijk en Frankrijk. Het bespreekt achtereenvolgens de nationale context, het anti-islamveld
en het radicale-islamveld, wisselwerking en escalatie, en de velden zoals deze
zichtbaar zijn in de online sociale media. Binnen het anti-islamveld richten we ons op
Pegida, en bij het radicale-islamveld behandelen we ontwikkelingen in het hele veld.
Zoals eerder in het rapport toegelicht, maken we deels gebruik van ‘grijze’ literatuur. Dit is
ook het geval bij het hoofdstuk over Duitsland. 100 Voorts is gebruik gemaakt van een rapport
van de Duitse veiligheidsdienst, de Bundesamt für Verfassungsschutz (BfV 101 ). De BfV rapporteert
jaarlijks over politiek gemotiveerde criminaliteit vanuit verschillende hoeken in
Duitsland en deze rapportages worden ook in andere academische literatuur gebruikt. De
drie grootste velden die in het gebruikte rapport over 2014 onderscheiden worden zijn de
rechts-extremistische, links-extremistische en islamitisch-terroristische hoek (BfV 2015a).
Voordeel is dat de informatie in deze rapportage recent is en specifiek gericht is op geweldsdreiging,
en een overzicht geeft van concrete actoren en gebeurtenissen. Tevens is Dr.
Carmen Becker geïnterviewd, een Duitse politicologe en religiewetenschapper. Zij is expert
op het gebied van het salafisme in Duitsland en Nederland; als zodanig is ze ook bekend
met het Duitse politieke landschap. Becker werkt momenteel bij de Leibniz Universität
Hannover als wetenschappelijk medewerker. Ze heeft voorheen onder andere een functie
bekleed bij het Duitse Ministerie van Buitenlandse Zaken.
6.1 Nationale, macro-politieke context in Duitsland
6.1.1 Demografie
In 2014 heeft Duitsland 81 miljoen inwoners (Statistisches Bundesamt 2014), waarvan naar
schatting 20 % (15.6 miljoen mensen) een buitenlandse achtergrond heeft; zij zijn zelf in
het buitenland geboren of een van hun ouders. Krap de helft daarvan heeft geen Duitse
nationaliteit en wordt tot de buitenlanders (Ausländer) gerekend. De grootste groep vormen
mensen met een Turkse achtergrond (16 %), daarna volgen de mensen met een Poolse (8 %)
en Italiaanse (5 %) achtergrond. Een groot aantal mensen heeft een achtergrond in voormalig
Joegoslavië, maar door het uiteenvallen in Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Macedonië,
Montenegro, Kosovo, Servië en Slovenië is deze groep opgesplitst in kleine aantallen. Het
aandeel moslims onder de Duitse bevolking wordt in 2010 geschat op 4 miljoen (Statista
2015) 102 , waarmee Duitsland, na Frankrijk, de op een na grootste moslimbevolking in
West-Europa heeft. In steden zoals Bremen, Hamburg en Berlijn ligt het aandeel op 8 à 10 %.
Het grootste deel hiervan heeft een Turkse en Koerdische achtergrond, maar ook zijn er
moslims met een achtergrond in Arabische landen, Bosnië-Herzegovina, Iran, Afghanistan
en Pakistan (Gesemann 2006: 5).
In de laatste jaren is een toenemend aantal immigranten naar Duitsland gekomen (Bendel
2014). Het aantal mensen dat in 2014 Duitsland is binnengekomen (Zuwanderer), wordt
geschat op bijna anderhalf miljoen (Bundesministerium des Innern 2014: 13). Daaronder
valt een – voor Europese begrippen – groot aantal asielzoekers. In 2014 hebben meer dan
100 Bij de behandeling van het anti-islamveld wordt uitgebreid gebruik gemaakt van een boek over Pegida dat is uitgegeven bij een niet-academische
uitgeverij (Pegida. Die schmutzige Seite der Zivilgesellschaft? Geiges e.a. 2015). Het boek over Pegida is wel geschreven door academisch opgeleide,
gepromoveerde onderzoekers; zij zijn werkzaam bij het Göttinger Institut für Demokratieforschung. De beschrijving van het Duitse radicale
islamitische landschap is deels gebaseerd op een boek van Guido Steinberg (2013). Hij is gepromoveerd aan de universiteit van Berlijn en werkt
als terrorisme-expert voor het German Institute for International and Security Affairs, onderdeel van de Stiftung Wissenschaft und Politiek. Dit
instituut adviseert de politiek op basis van wetenschappelijk onderzoek.
101 De BfV is de federale dienst voor de bescherming van de grondwet, oftewel de binnenlandse veiligheidsdienst
102 Een andere bron schat het aantal in 2006 op 3,2 tot 3.5 miljoen inwoners (Gesemann 2006: 4).
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
93