2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 6: Duitsland
extreemrechts toenam toen het debat over asielzoeker tussen de CDU/CSU en de SPD
verscherpte. Mogelijk hebben de ontwikkelingen in de laatste 2 jaar, waarin Duitsland zich
relatief open heeft opgesteld voor vluchtelingen, extreemrechtse partijen ook in de kaart
gespeeld. Opvallend is dat – nu de immigratie-houding onder leiding van Merkel relatief
tolerant is geworden – er wel ineens een partij op de verre rechterflank voet aan de grond
heeft gekregen: de anti-immigratie en anti-EU partij AfD (Alternative für Deutschland).
Duitsland kent relatief veel rechts-extremistisch en racistisch geweld, wat door Koopmans
wordt toegeschreven aan de zwakke positie van radicaal-rechtse politieke partijen (1996).
De zwakke positie van extreemrechtse, maar ook andere anti-islampartijen, betekent dat in
Duitsland (net als in het VK) extreemrechtse en andere xenofobe sentimenten niet gekanaliseerd
worden via politieke kanalen (Guigni e.a. 2005). Hierdoor zijn er weinig mogelijkheden
voor een actierepertoire binnen het institutionele politieke domein. Daardoor zullen
ondergrondse groeperingen en neofascistische groeperingen, met alternatieve – waaronder
revolutionaire en gewelddadige – actierepertoires blijven voortbestaan (Fennema 2005). Het
is interessant om de politieke ontwikkelingen in Duitsland in de nabije toekomst te volgen.
In lijn met de voorgaande redenatie zou het niet onlogisch zijn als AfD een deel van de
onvrede ten aanzien van ‘vreemdelingen’ kanaliseert binnen het politieke domein, wat het
geweld zou kunnen doen afnemen.
6.1.4 Maatschappelijke en internationale context
Asielzoekers en vluchtelingen
Met de recente komst van grote aantallen asielzoekers, heeft Duitsland van alle Europese
landen absoluut gezien de meeste asielzoekers opgenomen. 105 Dit past bij de nieuwe
politieke wind die, onder leiding van bondskanselier Merkel, door Duitsland waait. Met als
motto ‘Wir schaffen das’, gericht op de opname van veel vluchtelingen en het tonen van
Duitslands ‘vriendelijke gezicht’. Zo zei Merkel in haar nieuwjaarstoespraak begin 2016 dat
de vluchtelingen een ‘kans voor Duitsland’ zijn (De Volkskrant 1 januari 2016). Ook bracht
ze in 2015 het vluchtelingenthema van het Ministerie van Binnenlandse Zaken over naar
haar eigen ministerie, waarmee ze het vluchtelingenthema tot ‘Chefsache’ maakte en
zichzelf eindverantwoordelijke (De Volkskrant 7 oktober 2015).
Lang niet alle politici staan achter Merkels visie en aanpak. Standpunten zijn verdeeld en
het thema leidde ook in Merkels eigen partij (CDU) tot fricties. Eind 2015 kwam er een
omslag in het asieldebat. Merkel kwam haar partijgenoten tegemoet door maatregelen aan
te kondigen die de stroom asielzoekers moeten verminderen (De Volkskrant 15 december
2015). De massa-aanrandingen in Keulen op oudejaarsnacht 2015, waarbij ‘mannen van
Noord-Afrikaanse afkomst’ betrokken zouden zijn, bracht de omslag in een stroomversnelling.
Merkel veroordeelde deze aanrandingen scherp; Minister van Binnenlandse Zaken De
Maizière riep op tot aanscherping van het uitzettingsbeleid; en Frauke Petry, voorzitter van
het euro-sceptische partij Alternative für Deutschland (AfD), weet de aanrandingen aan de
‘ongecontroleerde toestroom van asielzoekers’. Eind januari namen vierenveertig Bondsdagleden
van fractie CDU/CSU in een open brief afstand van Merkels beleid. Ze pleitten voor
een radicale verandering van de vluchtelingenaanpak (De Volkskrant 20 januari 2016).
Ook de bevolking is verdeeld over de houding van Duitsland ten aanzien van asielzoekers.
De vestiging van asielzoekerscentra leidt aan de ene kant tot demonstraties en brandstichting,
terwijl een groot aantal mensen zich inzet als vrijwilliger ten bate van asielzoekers.
Opvallend is dat de ‘boulevardkrant’ Bild in de tweede helft van 2015 een maandenlange
actie hield onder de slogan ‘Wir helfen’ om onder de bevolking hulp voor vluchtelingen te
mobiliseren. In het licht van het verzet tegen de komst van asielzoekers is het belangrijk te
105 Het aantal asielaanvragen ten opzichte van de bevolkingsomvang in Hongarije, Zweden, Oostenrijk en Finland was hoger. Bron: BBC (4 maart
2016). ‘Migrant crisis: Migration to Europe explained in seven charts.’
96