2606-volledige-tekst_tcm28-124504

5. Frankrijk
In dit hoofdstuk beschrijven we de dynamiek tussen het anti-islamveld en het radicale-islamveld
in Frankrijk. Het hoofdstuk kent dezelfde opbouw als de andere empirische
hoofdstukken; in de eerste plaats beschrijven we de nationale context in Frankrijk, gevolgd
door een beschrijving van het Franse anti-islam- en radicale-islamveld. Daarna gaan we in
op de wisselwerking en escalatie tussen beide velden. Tot slot rapporteren we een analyse
van onlinenetwerken en onlinecommunicatie van beide velden in Frankrijk. Ook voor dit
hoofdstuk is gebruik gemaakt van beschikbare literatuur (wetenschappelijke en ‘grijze’
literatuur) en van de informatie die verkregen is uit interviews met de heer Adrauoi en
mevrouw Mayer. Dr. Mohamed-Ali Adraoui is gepromoveerd op het salafisme in Frankrijk en
nu als onderzoeker verbonden aan het instituut van politieke wetenschappen in Parijs
(Sciences Po, Parijs). Dr. Nonna Mayer is onder andere onderzoeksleider van het centrum
van Europese studies van het Franse instituut van politieke wetenschappen (Sciences Po,
Parijs). Ze heeft zich gespecialiseerd in politiek gedrag, extreemrechts en racisme.
5.1 Nationale, macro-politieke context in Frankrijk
5.1.1 Demografie van de islamitische bevolking
In Frankrijk wonen 3,9 miljoen moslims, 8 % van de totale bevolking, waarmee het land de
grootste islamitische populatie in Europa heeft (INSEE/INED 2010). Het gaat hier om het
aantal praktiserende moslims, het aantal inwoners met een islamitische achtergrond is
groter (Benichou e.a. 2015). Ongeveer 80 % van de Franse moslims woont in de stedelijke
gebieden rondom Parijs, Calais en de regio ‘Rhône-Alpes’. Rond de helft heeft een Algerijnse
herkomst, gevolgd door respectievelijk Marokko, Tunesië, Turkije en Sub-Sahara Afrika
(Boyer 1998). Geschat wordt dat er zo’n 10.000 bekeerlingen zijn (Boyle 2013: 26)
Er zijn zo’n 2400 gebedsplaatsen in Frankrijk, variërend van klein en zonder herkenbare
vorm (85 % is kleiner dan 500 m 2 ) tot groter dan 2000 m 2 (Zwilling 2015). Het gegeven dat
het vaak om geïmproviseerde gebedsplaatsen gaat en dat maar weinig van de moskeeën een
minaret hebben, kan onder andere verklaard worden door tegenstand van lokale overheden
en omwonenden (Cesari 2012). Na de twee aanslagenreeksen in 1985 en 1995 is de Franse
overheid flexibeler in het accommoderen van de islam als religie in Frankrijk, bijvoorbeeld
op lokaal niveau in het toelaten van de bouw van moskeeën (Godard 2007). Een groot deel
van de organisaties is ondergebracht in drie grote islamitische koepelorganisaties.
De FNMF, le Fédération Nationale des Musulmans de France, de UOIF, l’Union des Organisations
Islamiques de France, en de CFCM, le Conseil Français du Culte Musulman. Hoewel dit ingaat tegen
de principes van ‘laïcité’, de scheiding van kerk en staat, is de CFCM in 2003 opgericht onder
leiding van Sarkozy, met de bedoeling de hele Franse moslimgemeenschap te representeren
en zo een gesprekspartner voor de overheid te zijn (Amghar 2009; Ahearne 2014).
De officiële moslimorganen bevinden zich in een spagaat: zij moeten een bepaalde achterban
vertegenwoordigen en hebben een noodzaak tot erkenning door de staat. Dit was onder
andere zichtbaar bij de invoering van het hoofddoekjesverbod in 2004; organisaties als de
CFCM hebben toen publiekelijk verklaard dat moslims zich aan de wetten van de republiek
dienen te houden. Dit heeft ertoe geleid dat sommige orthodoxe islamitische organisaties
in het gat sprongen, en door hun onafhankelijkheid van de overheid meer legitimiteit
konden verkrijgen bij hun achterban.
5.1.2 Politiek debat over immigratie en multiculturalisme
In Frankrijk is het universalistische burgerschapsmodel (officieel) leidend. Het streeft naar
culturele eenheid met individuele gelijkheid voor iedereen en dus geen erkenning van
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
65