2606-volledige-tekst_tcm28-124504

kader van de wisselwerking is dat juist Vlaanderen en Frankrijk ook de ‘oudste’ anti-islampartijen
en -bewegingen kennen, terwijl ze verschillende burgerschapsmodellen hanteren.
Hoewel kerk en staat volgens het laïcité-principe gescheiden zijn, wees Sarkozy in 2003 de
UOIF als gesprekspartner aan voor de overheid met de bedoeling een representatie van de
Franse moslimgemeenschap te creëren. Mede hierdoor bekleedt de UOIF in toenemende
mate een brugfunctie. Zij benadrukt de noodzaak van een sterke politiek religieuze identiteit
als houvast bij het verlies van culturele en sociale markers. AEL had in mindere mate
een brugfunctie. De groepering wil een alternatieve stem vormen in het debat over migratie
en de negatieve houding ten opzichte van islam.
Radicaalislamitische organisaties zijn schaars; ze zijn in alle vier de landen verboden, en
door repressie duiken ze de illegaliteit in en/of er worden nieuwe organisaties opgericht. Er
is wel variatie in de mate waarin radicale leiders de ruimte hebben (gehad) om zich te
vestigen en publiekelijk te manifesteren, waarbij in de context van het VK bijvoorbeeld
gesproken wordt van een van oudsher ‘vrij’ vestigingsklimaat. Ook Vlaanderen heeft een
aantal jaar een tamelijk openlijk actieve radicale organisatie gekend, Sharia4Belgium.
Ondanks dat deze organisatie sinds 2012 verboden is, heeft ze nog steeds invloed op het
veld en de wisselwerking, zoals niet alleen de recente aanslagen in Brussel laten zien, maar
ook de terugkeerders die via dit netwerk naar Syrië zijn afgereisd.
In alle vier de landen opereert het radicale-islamveld transnationaal, zowel qua netwerkstructuur
als, zoals we zo dadelijk zullen zien, het discursieve en actierepertoire. Naast het transnationale
karakter lijkt er op het eerste gezicht ook sprake van een geïndividualiseerd karakter,
waarmee we bedoelen dat individuen via internet individueel radicaliseren. Coolsaet stelt in
een interview dat er in plaats van ‘lone actors’ beter kan worden gesproken van grassrootsnetwerken:
netwerken die tamelijk spontaan ontstaan, bestaande uit familie en vrienden, geïnspireerd
door het jihadistische gedachtegoed, en met eventuele expertise van mensen die naar
Syrië (of andere oorlogsgebieden) zijn gereisd en daar training hebben gekregen.
Samenvattend zien we dat, sinds 9/11 (2001) en de daaruit voortvloeiende repressie van
organisaties en activisten uit het radicale-islamveld, het veld aan verandering onderhevig is.
Organisaties zijn de illegaliteit ingedoken of opereren onder andere namen. Radicale-islamorganisaties
zijn dus schaars, maar dat wil niet zeggen dat er geen radicaal-islamveld
aanwezig is. Het radicale-islamveld kenmerkt zich door een fluïde en gefragmenteerde
netwerkstructuur met kleinere cellen. Organisaties komen en gaan. Het veld is sterk
transnationaal, diffuus, en fluïde.
De snelle veranderingen en internationale oriëntatie werden bevestigd in onze Facebook
analyse van het netwerk rondom radicale-islamgroeperingen. Veel radicale-islamactoren die
in de literatuurstudie naar voren kwamen, waren online niet (meer) vindbaar. Dit gold feitelijk
voor bijna alle groeperingen en personen die in de literatuurstudie werden benoemd.
Dit geeft aan dat het radicale-islamveld zeer bewegelijk is en wekt de indruk alsof er andere
actoren actief zijn in de online- dan in de offlinesfeer. Deze online afwezigheid van prominente
radicaalislamitische groeperingen in het netwerk van Facebookpagina’s is opvallend,
maar sluit aan bij onze conclusie dat zulke groeperingen mede door repressie snel verdwijnen
of verdergaan onder een andere naam (cf. Ducol 2012).
Ten tweede valt op dat, in vergelijking tot het netwerk van anti-islamactoren, radicale-islamgroeperingen
online nauwelijks met elkaar verbonden lijken te zijn. Ze vormen een
sterk gefragmenteerd netwerk. Radicale-islamgroeperingen isoleren zich van andere, meer
gematigde of andersoortige groepen en discussiepagina’s. Deze afzondering sluit aan bij
het ‘echo chamber effect’: blootstelling aan enkel de opinies van gelijkgestemden leidt tot
online radicalisering (Von Behr e.a. 2013). Men ziet in discussies het eigen gelijk steeds
alleen maar bevestigd en standpunten van de groep neigen zodoende in steeds extremere
richting te verschuiven (Sunstein 2001).
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
187