2606-volledige-tekst_tcm28-124504

(Zie ook Simon & Klandermans 2001; Slootman & Tillie 2006; Van Stekelenburg 2014; van
Stekelenburg, Oegema & Klandermans 2010). Deze beschrijving maakt duidelijk dat radicalisering
van het discursieve repertoire en de bijbehorende polarisatie een wisselwerking
tussen twee velden impliceert; niet noodzakelijkerwijs een directe wisselwerking (waarbij
beide kanten uit aanwijsbare actoren bestaan die een actieve rol spelen), maar op zijn minst
een indirecte, waarbij de grens met ‘de Ander’ verhardt en deze ‘Ander’ meer en meer
geprojecteerd wordt als ‘de vijand’.
Radicalisering van het discours kan zowel offline als online plaatsvinden. Online radicalisering
omschrijven we in navolging van Bermingham e.a. (2009: 231) als een “proces waarin
individuen, door hun online interacties en blootstelling aan online inhoud, geweld gaan
zien als een legitieme methode om sociale en politieke conflicten op te lossen.” 6
3.3.3 Radicaliserende actierepertoires
Het actierepertoire bestaat uit wat ingezet wordt om de gestelde doelen te bereiken.
Caiani en collega’s (2012: 79-80) onderscheiden:
––
Conventionele politieke acties. Bijvoorbeeld een rechtszaak, lobbyen, electorale
campagnes en persconferenties;
––
Demonstratieve en expressieve legale acties, zoals festivals, legale demonstraties,
publieke bijeenkomsten en petities;
––
Confronterende (vaak illegale) acties zoals blokkades, bezettingen, illegale demonstraties,
of het verstoren van bijeenkomsten van politieke tegenstanders;
––
Gewelddadige acties in de vorm van symbolisch (licht) of fysiek (ernstig) geweld tegen
zaken of personen. Terroristische aanslagen vallen hier uiteraard onder, maar ook
intimidatie en brandstichting.
Radicalisering van het actierepertoire houdt in dat steeds verregaandere strategieën
gehanteerd worden. Zoals gezegd hoeft radicalisering niet noodzakelijkerwijs te betekenen
dat acties gewelddadig worden. Gewelddadige actie is wel de uiterste vorm van radicalisering.
3.3.4 Escalerende intergroepsverhoudingen
In deze paragraaf voegen we de hiervoor besproken processen en mechanismen samen
in een model (Figuur 3.2). In de figuur is te zien dat escalatie resulteert uit processen
van radicalisering bij opponenten. Radicalisering voltrekt zich in de context van de
wisselwerking tussen oppositionele velden. Gaande de radicalisering polariseren de
verhoudingen. Met als gevolg dat de tegenstellingen steeds meer toenemen. Zowel het
discours als de acties kunnen radicaliseren. De wederzijdse versterking van radicalisering
van twee bewegingen wordt in de literatuur ook wel ‘cumulatief extremisme’
genoemd (Busher & Macklin 2014), of ‘competitieve escalatie’ (della Porta 2013), of
‘reciproke radicalisering’ (Bartlett & Birdwell 2013). Overigens hoeft die radicalisering
in beide velden niet gelijk op te gaan; het ene veld kan verregaander radicaliseren dan
het andere.
Van belang voor ons onderzoek is de vraag wanneer de wisselwerking in escalatie resulteert
(een tendens richting verdere polarisatie en geweld) en hoe dit te voorkomen is. Escalatie
komt voort uit radicalisering en kan radicalisering tot gevolg hebben. Belangrijk onderdeel
van het radicaliseringsproces is een versterking, of verabsolutering van de grenzen tussen
wij (‘de goeden, ‘de slachtoffers’) en zij (‘de slechten’, ‘de schuldigen’), dus van intenser
wordende groepsidentificaties (zie o.a. Van Stekelenburg 2014; Bijnsdorp 2015). Verschillende
gebeurtenissen die onderdeel vormen van de wisselwerking tussen twee oppositionele
velden kunnen radicalisering in de hand werken. Succesvolle acties van het ene veld
6 “a process whereby individuals, through their online interactions and exposure to Internet content, come to view violence as legitimate method of
solving social and political conflicts.”
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
27