2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 5: Frankrijk
Charlie Hebdo
Charlie Hebdo is een in 1960 opgericht blad, eerder onder de naam Hara-Kiri. Het blad heeft
een ‘gauchistische’ (sterk linkse) inslag en bekritiseert op satirische wijze de autoriteiten,
de Franse elite en religie. De oplage voor de aanslagen in 2015 lag rond 45.000 (The Economist
5 mei 2015). Charlie Hebdo heeft een antigodsdienstig, ultra-laïque karakter, en kan
binnen het ultra-laïque veld worden geplaatst, waarin de bovenstaande groeperingen zich
bevinden. Om het weekblad als puur anti-islamitisch te definiëren, daar zijn de meningen
in Frankrijk over verdeeld, en daarvoor is het profiel van het blad te divers. Om die reden
plaatsen wij deze actor eerder in het ultra-laïque veld, met hier en daar overlap met het
anti-islamveld. Volgens radicaalislamitische actoren is het blad wel anti-islamitisch; dit was
de reden voor de bedreigingen en aanslagen op het weekblad. Om deze reden nemen wij
Charlie Hebdo op in het onderzoek.
5.2.2 Discursieve repertoires
Het gedachtegoed van RL, RR en BI is verwant aan dat van Europese rechts-populistische
stromingen: anti-overheid, afwijzing ‘buitenlanders’, en de verdediging van nationaal-universalistische
waarden. Maar om deze groeperingen te duiden als extreemrechts is misleidend,
want zij baseren zich ook op meer politieke mainstreamprincipes van het universalisme.
Zij kunnen beter gegroepeerd worden binnen het ‘integralistische kader’ (Nilsson 2015:
92): ultra-laïque, met de islam als belangrijkste bedreiging voor de Franse laïcité en waarin
ultranationalisten en ultrasecularisten elkaar opzoeken in hun afkeer van de islam. Zo stelt
Olivier, een van de oprichters van RR op het blog van de groepering “wij zijn republikeinen
uit verschillende stromingen, en de oprichters van RL en RR komen eerder van links, of
extreem-links” (Olivier blog 2012)
Naast de drie pijlers van de Franse samenleving (liberté, egalité, et fraternité) vinden RL, RR en
BI dat een vierde pijler ‘laïcité’ zou moeten zijn. Hun speerpunt is het verdedigen van deze
laïque waarden, tegen de islam en de islamitische waarden en tegen de politieke elites die
samen met de islamitische gemeenschap onder een hoedje zouden spelen. Zo stellen
anti-islamsites zoals RL dat de overheid (voornamelijk de ‘multiculturalisten’ en ‘socialisten’,
maar ook het UMP) samenwerkt met moslims om het Frankrijk van ‘de echte Fransen’
over te nemen. De aanhangers van deze groeperingen vinden dat het ‘echte Frankrijk’ niet
wordt gehoord. De identiteit waar RL zich mee profileert is de Franse laïcité, waarin het
laïque Franse volk tegenover de non-laïque moslim wordt geplaatst (Nilsson 2015: 89). Deze
groeperingen hebben als angstbeeld de opkomst van een Eurabië: een Europa gedomineerd
door moslims. Zij stellen dat de moslims Europa willen overnemen en vergelijken de islam
en de islamisten met het nazisme (Nilsson 2015: 97). Volgens Nilsson (2015: 105) is dit een
lijn die langzaamaan is overgenomen door het Front National.
Interessant is dat zij hierin het discours overnemen van enkele radicaalislamitische
organisaties. Beide gaan uit van de onverenigbaarheid van de Westerse cultuur met de
islamitische cultuur. Het vijandbeeld van radicale moslims bevestigt deze opvatting, in die
zin dat de islam onverenigbaar is met ‘het Westen’. Andersom bevestigen de anti-islamgroeperingen
dit beeld voor de radicaalislamitische groeperingen, namelijk van een ‘vijandig
Westen’ (Williams & Lowles: 4). Bovendien leggen de anti-islamgroeperingen de verbinding
tussen de buitenwijken en een ‘oprukkende’ islam; met de jongeren uit de buitenwijken als
het ‘islamitisch leger’ (Nilsson 2015).
RL, RR en BI scharen zich dus onder de ‘identitaire beweging’, die opkomt voor de Franse
laïque identiteit, welke wordt bedreigd door de islam en/of de moslims. Hieromtrent
verschillen de meningen echter nog weleens: is de beweging tegen de islam, tegen de komst
van veel moslims of tegen het islamisme? Het officiële discours luidt dat men niet tegen ‘de
islam’ of tegen moslims is, maar tegen de invasie van moslims, of tegen het islamisme. Zo
schrijft Olivier, een van de oprichters van RR “zoals bij de ‘identitairen’, wij verwijten de
70