2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 10: Slothoofdstuk: verschillen en overeenkomsten in de mobilisatie van aanhangers van
anti-islam- en radicale-islambewegingen
Wat als eerste opvalt, is dat er relatief weinig directe wisselwerking tussen de twee velden
in alle vier de landen is. Directe, gereguleerde wisselwerking in de vorm van debatten,
gezamenlijke tv-optredens of rechtszaken zien (of zagen) we alleen in Vlaanderen en een
enkele maal in Frankrijk. In het VK en Duitsland hebben we geen recente voorbeelden
kunnen vinden van gereguleerde directe wisselwerking. Onze sociale media-analyse liet
zien dat er op Twitter en op Facebookpagina’s niet of nauwelijks directe communicatie over
en weer plaatsvindt tussen beide velden. Discussies worden met name tussen de sympathisanten
en aanhangers onderling gevoerd.
Ook directe, ongereguleerde wisselwerking tussen de twee velden in alle vier de landen
bleek beperkt in aantal, maar, omdat hier (ook) een fysiek gewelddadige (terroristische)
acties onder vallen, groot van invloed. Denk hierbij aan de aanslag op de redactie van
Charlie Hebdo. Radicalen-tegen-radicalen zagen we in Duitsland relatief het vaakst, zoals bij
de demonstratie tegen de verkiezingsoptocht van Pro-NRW en bij de verschillende persoonlijke
bedreigingen, en ook in Vlaanderen, bijvoorbeeld in de vorm van de bedreigingen van
Vlaams Blok/Belang door Sharia4Belgium of de verstoringen van bijeenkomsten wederzijds;
de aanslag op Charlie Hebdo is een van de weinige in Frankrijk; in het VK is ons één mislukte
actie bekend. Tot directe wisselwerking behoren ook de dreigementen vanuit het radicale-islamveld
gericht op concrete (vermeende) anti-islamactoren in alle vier de onderzochte
landen, en de ‘moslimpatrouilles’ of ‘christenpatrouilles’. De
Daarnaast valt op dat de acties onevenwichtig zijn, dat wil zeggen, het actierepertoire van
het radicale-islamveld valt in alle onderzochte landen naast spektakelactivisme deels terug
op illegale gewelddadige fysieke, en zelfs terroristische, acties, terwijl het actierepertoire
van anti-islamorganisaties vaak (officieel) niet gewelddadig is. Gewelddadige acties vinden
voornamelijk plaats door figuren uit de marges van het anti-islamveld. Alleen in Duitsland
zijn we terroristische plots tegengekomen vanuit het anti-islamveld.
Indirect
In alle vier de landen is sprake van indirecte wisselwerking; sterker nog, in alle vier de
landen is er meer indirecte dan directe wisselwerking. Deze vindt voornamelijk plaats
tussen de brede velden. Er wordt verwezen naar de ‘Ander’ in brede zin – dat zijn alle
moslims of alle ongelovigen/ westerlingen – en minder naar de oppositionele radicalen.
Verwijzingen tussen specifieke anti-islamactoren en radicale-islamactoren deed zich een
enkele maal voor, waarvan het meest duidelijk in Vlaanderen (tussen Sharia4Belgium en
AEL/Movement X enerzijds en VB en N-VA anderzijds) en Frankrijk (tussen radicaalislamitische
actoren en Charlie Hebdo). In deze gevallen is sprake van een reeds langer bestaande
wisselwerking, met een grote zichtbaarheid van de spelers aan beide zijden.
Daarnaast vindt wisselwerking op indirecte wijze plaats doordat het ene veld veranderingen
bewerkstelligt die nadelig zijn voor het andere veld, waarbij men al dan niet aan elkaar
refereert, maar geen rechtstreeks contact met elkaar heeft. Dit zijn bijvoorbeeld veranderingen
in beleid, politieke agenda’s, media agenda’s, discoursen, en wetgeving en repressie.
Door lobbyen verschuift de steun die men geniet of verandert het beleid. Een voorbeeld is
de normalisering van een anti-islamdiscours door de aanwezigheid van een grote anti-islampartij,
zoals we dat zien in Frankrijk en België. Onder invloed hiervan zien we in beide
landen bijvoorbeeld dat een verbod op het dragen van een hoofddoekje is ingevoerd op
openbare scholen (Frankrijk) en scholen met diverse profielen (België).
Ook zien we in beide velden aan de radicale randen van het veld veelal kleine grassrootsnetwerken
of lone actors die geweld gebruiken tegen de algemene ander (dus moslims in het
algemeen en niet specifiek radicale moslims). Voorbeelden vanuit het anti-islamveld zijn
vrouwen met hoofddoek die bedreigd/geslagen werden, of (vermeende) moslims die
vermoord werden, maar ook de brandstichtingen van moskeeën. Voorbeelden vanuit het
radicale-islamveld zijn de aanslagen in Parijs (november 2015) en Brussel (maart 2016). En
190