2606-volledige-tekst_tcm28-124504

via internet). Met (on)gereguleerd bedoelen we de mate waarin de wisselwerking volgens
tevoren gemaakte afspraken in goede banen geleid is in de hoop dat de interactie ordelijk
verloopt. Dit kan aan de hand van wettelijke bepalingen maar ook door afspraken over en
weer. Bij gereguleerde directe wisselwerking (1) denke men aan legale demonstraties en tegendemonstraties
of gemonitorde webfora waar de twee kampen elkaar ontmoeten. Bij ongereguleerde
directe wisselwerking (2) denke men eerder aan terroristische acties of verstoring van
elkaars acties. Een voorbeeld van zo’n directe wisselwerking waren de confrontaties in de
Schilderswijk, die de aanleiding tot deze studie vormden.
Wisselwerking kan ook op indirecte wijze verlopen, wat wil zeggen, dat men geen rechtstreeks
contact heeft met elkaar maar de context probeert te veranderen waarin de Ander
opereert. Bij indirecte wisselwerking kan men al dan niet aan elkaar refereren. Indirecte
wisselwerking waarbij men wél aan elkaar refereert (3) zien we vooral bij ‘tegenorganisaties’; de
doelen worden geformuleerd in referentie tot de successen of doelen van de andere organisatie.
Daarnaast kan competitie om steun leiden tot het zwart maken van de andere
organisatie door ‘flaming en blaming’ (Oegema e.a. 2008). Dit is te zien in het anti-islamdiscours,
dat verwijst naar het gevaar dat uitgaat van de ‘oprukkende’ radicale islam. Andersom
verwijst het radicale-islamdiscours naar een invasie in het Midden-Oosten door het
Westen, en de onderdrukkende houding van westerse landen ten opzichte van hun islamitische
burgers (zie o.a. Benichou e.a. 2015).
De wisselwerking kan ook indirect zijn terwijl de actoren niet aan elkaar refereren (4). Denk
aan gebeurtenissen in de culturele, politieke, juridische context, die óók de context van de
tegenpool vormt. Immers, veranderingen in beleid, politieke agenda’s, media agenda’s,
discoursen, wetgeving en politiemacht kunnen invloed hebben op beide velden (Busher &
Macklin 2014). Door lobbyen verschuift de steun die men geniet, of verandert het beleid.
Ook kan het succes van de ene organisatie bij de tegenorganisatie leiden tot extra mobilisatie
en extra acties, omdat de dreiging is toegenomen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer
een anti-islamlobby leidt tot een meer assimilationistisch klimaat, waardoor de tolerantie
voor bepaalde claims of groepsrechten van moslims afneemt.
Deze verschillende vormen van wisselwerking kunnen zowel offline als online plaatsvinden
en kunnen meer of minder intens zijn. Hoe sterker het ene veld reageert op het andere, zijn
retoriek en tactiek daarop aanpassend, hoe heftiger de wisselwerking. Wisselwerking hoeft
niet noodzakelijkerwijs tweezijdig te zijn. Het kan zijn dat de ene kant sterk beïnvloed
wordt door de andere kant, maar niet andersom. Zo presenteert het anti-islamveld niet
alleen de radicale islam maar de gehele islam als de ultieme vijand, terwijl actoren van de
radicale islam weinig lijken te verwijzen naar het anti-islamveld, maar refereren aan het
gehele ‘Westen’, de ‘westerse politiek’ of de ‘westerse leefwijze’.
Een belangrijk uitgangspunt in ons onderzoek is dat de communicatie over conflicten tussen
groepen zich binnen groepen voordoet. We sluiten hierbij aan bij het uitgangspunt van
Postmes en collega’s (2014: 96) dat bij groepsconflicten vooral de analyse van sociale
interactie en communicatie binnen groepen aandacht verdient. “Wij geloven dat intergroepspanningen
niet zozeer naar voren komen in de sociale interactie tussen groepen,
maar eerder in een groepsdiscussie over de ander – in intragroepcommunicatie over ‘hen’”, 4
aldus de onderzoekers. Zo zullen we onder andere Facebookpagina’s analyseren uit zowel
het anti-islamveld als uit het radicale-islamveld. Hoewel zulke pagina’s in de eerste plaats
gericht zijn op de aanhangers of achterban van de betreffende organisaties (en niet op een
uitwisseling van ideeën of informatie met de tegenstanders), biedt de communicatie
binnen zulke groepen ons inziens dus een belangrijk inzicht in de online manifestatie van
groepsconflicten.
4 “We believe that intergroup tensions are probably going to be played out not so much in social interactions between groups, but rather in one group
discussing the other -- in intragroup communication about ‘them’.”
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
25