2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 4: Verenigd Koninkrijk
In dat culturele klimaat, zo stellen Kassimeris en Jackson, is het niet vreemd dat een
anti-islamgroepering als de English Defence League (waarover later meer) populair kon
worden. Allen (2011: 293) schrijft: “De betekenisgeving en denkbeelden van de English
Defence League sluiten aan bij, en voeden, de groeiende vijandigheid jegens de islam die
17 18
zichtbaar is in het hedendaagse Groot-Brittannië.”
4.1.3 Politieke structuur 19
Het Verenigd Koninkrijk heeft, anders dan sommige andere West-Europese landen, in het
afgelopen decennium geen grootschalige opmars gekend van een populistische partij ter
rechterzijde van het politieke spectrum (Golder 2003). Op het politieke niveau wordt
extreemrechts vertegenwoordigd door partijen als het National Front en diens afsplitsing
British National Party, door Golder gekenmerkt als ‘neofascistische partijen’ (2003: 448). In
internationale vergelijkingen naar de opkomst en positie van extreemrechts in Europa
wordt het VK meestal gekenmerkt als een context waarin extreemrechts heeft ‘gefaald’.
Het feit dat het Verenigd Koninkrijk een meerderheidskiesstelsel heeft wordt hiervoor vaak
als primaire reden aangedragen (John & Margetts 2009: 496). In het algemeen wordt
aangenomen dat een kiessysteem op basis van proportionele vertegenwoordiging meer
kansen biedt aan nieuwe of kleine politieke partijen dan een systeem dat gebaseerd is op
meerderheidsvertegenwoordiging, waarbij de hoge kiesdrempel nieuwkomers niet in staat
stelt om hun electorale aanhang om te zetten in politieke invloed. Grote partijen hebben
een monopoliepositie en passen hun partijprogramma’s aan om kiezers aan alle kanten
van het spectrum te bedienen. Een andere belangrijke factor waarom extreemrechtse
partijen niet politiek doorbreken heeft te maken met de vermeende politieke cultuur in het
Verenigd Koninkrijk. In de academische literatuur en daarbuiten is de opvatting gangbaar
dat de politieke cultuur in het VK ‘civiel’ georiënteerd is; met van oudsher een sterke steun
voor liberale waarden en instanties die die waarden uitdragen. Eatwell beschrijft deze
politieke cultuur als: “doordringend, op consensus gebaseerd, differentieel, en niet-gewelddadig,
waarin een diepgewortelde beleefdheid wordt gekoesterd die in lijkt te gaan tegen
20 21
radicale en activistische filosofieën” (geciteerd in John & Margetts 2009: 498).
Dit liberale perspectief staat steeds meer ter discussie, in ieder geval als het gaat om
immigratie en integratie. John & Margetts (2009) stellen dan ook dat er in de Britse samenleving
wel degelijk potentieel is voor een politieke partij aan de uiterst rechterzijde van het
spectrum. Zij zien als primaire reden voor het ontbreken daarvan de slechte organisatiestructuur
en gebrekkig leiderschap binnen de bestaande extreemrechtse partijen. In 1993 is
aan de rechterzijde van het politieke spectrum een nieuwe partij opgericht, de United
Kingdom Independence Party (UKIP). UKIP profileert zich sinds haar oprichting primair als een
anti-Europese partij. Nadat Nigel Farage in 2006 leider werd, heeft UKIP zijn agenda verbreed
naar een brede anti-establishmentagenda, waarbij immigratie ook een thema is
(Lynch e.a. 2011). Hoewel UKIP zich expliciet distantieert van partijen als de British National
Party of het Franse Front National benadrukken sommige analisten de overeenkomsten
tussen deze partijen (Ashe, in Runnymede Perspectives 2015: 16).
17 Pupcenoks en McCabe schrijven dat publieke opinie-indicatoren uit de periode van de opmars van de EDL blijk geven van continue negatieve
gevoelens ten aanzien van immigratie en een groeiende vijandigheid ten aanzien van islam (2013: 176).
18 “The EDL’s systems of meaning and thought are resonating with, and feeding into, the already growing animosity towards Islam evident in
contemporary Britain” (Allen 2011: 292).
19 In het theoretische kader van dit rapport (paragraaf 3.1.1) wordt gewezen op de rol die de openheid van het politieke systeem speelt bij het tot
stand komen van nieuwe partijen, bijvoorbeeld moslimpartijen of extreemrechtse partijen. De zogenaamde politieke kansenstructuur bepaalt mede
in hoeverre nieuwkomers een kans maken op politieke invloed. Arzheimer en Carter vertalen het begrip ‘political opportunity structures’,
oorspronkelijk gebruikt door Kitschelt in de context van sociale bewegingen, naar de openheid of geslotenheid van het politieke systeem voor
nieuwe politieke initiatiefnemers (2006: 422). Het gaat hierbij om de exogene voorwaarden voor succes als politieke partij, ter onderscheid van
actor-gerichte theorieën van succes (2006: 422).
20 Volgens Joel Busher is dit voor een deel toe te schrijven aan de kenmerken van het gesloten Britse politieke systeem, waarbij de hoge kiesdrempel
ervoor zorgt dat anti-islampolitici zich moeten aansluiten bij gevestigde partijen om kans te maken op vertegenwoordiging in de beide
parlementen. Aan de andere kant speelt een meer historische aversie jegens extremisme onder het Britse electoraat en het politieke establishment
een mogelijke rol (interview Busher november 2015).
21 “pervasive, consensual, differential and non-violent, nourishing a deep rooted civility which seems to militate against radical and activist philosophies”
(geciteerd in John & Margetts, 2009:498).
34