2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Naast het tellen van woorden, zijn we ook via woordnetwerken (op basis van zogenoemde
‘word co-occurrence’) nagegaan of het onlinediscours na de aanslagen veranderd is. Deze
methode en uitkomsten worden in meer detail toegelicht in de appendix. De belangrijkste
conclusie is dat er geen verschil is tussen voor en na ‘Parijs’. Kort samengevat: we zien vaak
dezelfde woordcombinaties. Onze resultaten laten bijvoorbeeld zien dat radicaal en islam
relatief vaak samen in een tweet voorkomen. Dit gebeurt even vaak voor de aanslagen als
erna.
De woordnetwerken wijzen er ook op dat het discours in Frankrijk in vergelijking met
andere landen relatief onverdeeld is. Zo zien we dat de woorden Marine en Front National in
alle berichten van twitteraars in alle clusters veel gebruikt worden, hetgeenook al uit de
analyse van woordfrequenties naar voren kwam. We zullen straks zien dat het onlinedebat
in andere landen (vooral in het Verenigd Koninkrijk) meer gescheiden is, in die zin dat
verschillende onlinegemeenschappen in sterkere mate over verschillende organisaties of
onderwerpen praten.
Is er sprake van een toegenomen ‘wij-zij’-tweets? We hebben in het theoretisch kader
betoogd dat een proces van radicalisering zich voltrekt in de context van een wisselwerking
tussen oppositionele velden. Als verhoudingen tussen beide velden polariseren, nemen de
tegenstellingen toe. De identificatie met de eigen groep wordt sterker en de categorisatie
van outgroups als een groep neemt toe. Manifesteert zich zo’n proces in het debat op
Twitter (cf. Bijnsdorp 2015)? Daar lijkt het wel op. Tabel 8.2 laat zien hoe vaak bepaalde
verwijzingen naar ingroups en outgroups in de tweets voorkomen. 173 Vooral referenties
naar de ingroup – ‘wij’ of ‘ons’ – nemen toe; in de periode voor 13 november komt zo’n
verwijzing gemiddeld in ongeveer 4 % van de tweets voor, na de aanslagen is dit 5 %. Dat
lijkt misschien niet veel, maar we moeten wel bedenken dat de ruimte in een tweet erg
beperkt is. Het aantal verwijzingen naar moslims is ook gestegen. Die komen in onze
steekproef voor en na ‘Parijs’ respectievelijk in 7,0 % en 9,4 % van de tweets voor. Opvallend
is dat het aantal verwijzingen naar vluchtelingen en illegalen juist is afgenomen. Door de
aanslagen lijkt de aandacht dus te verschuiven van deze groeperingen naar moslims.
Tabel 8.1: Aantal ingroup- en outgroupverwijzingen in de Franse tweets, voor en na Parijs
Voor (n=43.738) Na (n=48.358)
aantal aandeel aantal aandeel
Totaal ‘wij’ 1.672 3.8% 2.501 5.1%
notre, nous
Totaal ‘Frans’ 5.665 13.0% 6.663 13.8%
Francais(e), Français(e), France
Totaal ‘zij’ 1.728 4.0% 1.941 4.0%
eux, leur, ils
Totaal ‘islam’ 3.042 8.0% 4.524 9.4%
Musulman(s), (l’)islam, islamique, islamiste, (l’)islamisation
Totaal ‘westen’ 13 0.0% 15 0.0%
(l’)oust
Totaal ‘immigranten’ 285 0.7% 122 0.3%
étrangers, immigrants, réfugiés, clandestins
Hoe worden moslims geframed? Anders gezegd: welke andere woorden worden vaak in
combinatie met deze termen gebruikt? Deze vraag beantwoorden we met behulp van
wordclouds op basis van de termen islam en musulman. Deze geven de woorden weer die
vaak voorkomen in tweets waarin in elk geval een van deze termen voorkomt, of afleidingen
van de stam, zoals islamophobie. We duiden deze tweets voor het gemak aan als
173 Hier nemen we de tweets van alle eerder besproken clusters samen.
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
161