2606-volledige-tekst_tcm28-124504

Hoofdstuk 10: Slothoofdstuk: verschillen en overeenkomsten in de mobilisatie van aanhangers van
anti-islam- en radicale-islambewegingen
cultureel pluralisme met civiel territoriaal (is multiculturalistisch). We zien dus dat in
Frankrijk en Duitsland relatief weinig ruimte is voor religieuze en etnische groepsidentiteiten,
terwijl in België en het VK binnen het multiculturalistische model meer ruimte voor
groepsidentiteiten is.
Institutionele en discursieve politieke barrières of mogelijkheden bepalen de mate waarin een
partij of een sociale beweging anti-islamsentimenten kan mobiliseren. Als politieke partijen
dat sentiment mobiliseren en kanaliseren is er minder noodzaak voor sociale bewegingen om
dat te doen, aldus Hutter (2014). Hutters argument blijkt op te gaan voor twee van de vier door
ons onderzochte landen. In Vlaanderen zien we een sterke partij en een marginale beweging,
in Duitsland zien we juist een sterke beweging en zwakke politieke partijen. Het VK en
Frankrijk blijken (enigszins) af te wijken. Hoewel het VK een marginale politieke partij kent
(British National Party) en, in overeenstemming met Hutters argument, verschillende spraakmakende
anti-islamstraatgroeperingen 203 , zijn die echter wat betreft aanhang nooit zo groot
geworden als bijvoorbeeld Pegida in Duitsland. Het VK heeft dus een marginale partij én een
marginale beweging, niettemin plaatsen we hier een aantal kanttekeningen bij. Ten eerste
blijkt dat Britain First (BF) lastig in te delen is, het is namelijk een partij die geregeld uit het
bewegingsrepertoire put. Daarnaast lijkt de aanhang van BF en English Defence League (EDL)
momenteel marginaal, zeker vergeleken met het Duitse Pegida, maar qua impact (in het
bijzonder in de media), zijn beide toch redelijk invloedrijke actoren. UKIP, en AfD 204 , beide
relatief nieuwe partijen, zijn niet meegenomen in onze analyses omdat ze allebei niet opgevat
worden als een expliciete anti-islampartij; bovendien is de mate van invloed op het moment
van schrijven nog onduidelijk. Ook Frankrijk wijkt af, daar is zowel sprake van een sterke
anti-islam partij áls een invloedrijke ultra-laïque anti-islambeweging. Daarbij zij opgemerkt dat
de ultra-laïque anti-islamorganisaties relatief klein zijn; ze trekken maar weinig mensen
tijdens acties, terwijl hun invloed in de media marginaal is. Ze zijn voornamelijk actief op
blogs, en verkregen bekendheid door enkele spraakmakende acties. Het ultra-laïque anti-islamveld
kent wel een aantal invloedrijke opiniemakers waaronder Charlie Hebdo 205 . Interessant
daarbij is dat het Front National voornamelijk (extreem-) rechtse burgers aantrekt, terwijl de
ultra-laïque anti-islambeweging links en rechts als strange bedfellows verenigt. Ook haken ze
hun anti-islamboodschap aan bij twee verschillende masterframes (cf. Gamson 1992) – Frans
nationalisme en laïcité, waarmee het anti-islamdiscours genormaliseerd is. Kortom, ze
appelleren aan verschillende masterframes en kanaliseren om verschillende redenen het
anti-islamsentiment, waarmee zij verschillende groepen mobiliseren. Zodoende kunnen een
beweging met invloedrijke actoren en een sterke partij naast elkaar bestaan.
Hoewel dus elk van de vier onderzochte landen anti-islamsentimenten kent, laat de
mobilisatie daarvan een gevarieerd beeld zien. Zowel in Duitsland als het VK zien we dat
politieke anti-islampartijen, evenals andere nieuwe partijen, weinig voet aan de grond
krijgen. Dit lijkt eerder door de politieke barrières te komen (institutioneel: geslotenheid
van het politieke model plus cultureel: politieke cultuur) dan door het burgerschapsmodel.
Immers, Duitsland kent een assimilationistisch model en het VK een multicultureel model.
Politieke barrières in beide landen zoals de hoge kiesdrempel en het Britse meerderheidsstelsel
en repressie van extreemrechts in Duitsland lijken van meer betekenis. Bij marginale
politieke partijen zouden we een sterke mobilisatie via sociale bewegingen verwachten. En
inderdaad, in Duitsland weet Pegida weken achtereen duizenden betogers op de been te
brengen. Inmiddels heeft de nieuwe anti-establishmentpartij AfD bij de deelstaatverkiezingen
een politieke aardverschuiving in Duitsland veroorzaakt; de toekomst zal moeten
uitwijzen of AfD duurzaam in staat is de Duitse politieke institutionele en discursieve
barrières te overwinnen. In het VK loopt het met AfD vergelijkbare UKIP tegen de grenzen
203 waaronder de English Defence League en Britain First.
204 typische populistische anti-Europa-, anti-establishment- en anti-immigratiepartij, maar niet zo expliciet anti-islam als sommige Europese tegenhangers
205 Waarbij overigens vermeld moet worden dat de oplage van Charlie Hebdo voor de aanslagen in 2015 rond 45.000 lag (The Economist 5 mei
2015). Door de controverse rondom haar cartoons is de reikwijdte van het blad echter groot.
182