2606-volledige-tekst_tcm28-124504

10. Slothoofdstuk: verschillen en
overeenkomsten in de mobilisatie
van aanhangers van anti-islamen
radicale-islambewegingen
In dit afsluitende hoofdstuk reflecteren we op de overeenkomsten en verschillen tussen de
vier besproken landen. We beginnen met een vergelijkende analyse. Daarbij zullen we ook
de bevindingen uit de sociale media analyses meenemen. Bij deze terugblik grijpen we
terug op de vragen van het onderzoeksvoorstel en zullen we hier een antwoord op formuleren.
In ons onderzoek stonden de volgende vragen centraal: Hoe ziet de wisselwerking tussen
het anti-islamveld en het radicale-islamveld eruit in de verschillende landen? In welke mate
leidt die wisselwerking tot polarisatie en tot radicalisering van denkbeelden en actie-repertoires?
Is hierbij sprake van escalatie? Welke de-escalerende maatregelen nemen de overheden
in de bestudeerde landen?
De studie is hoofdzakelijk gebaseerd op een literatuuronderzoek, waarbij gebruik is
gemaakt van academische literatuur, aangevuld met zogeheten ‘grijze literatuur’ en
expertinterviews in de vier landen.
De vergelijkende analyse wordt gevolgd door een beschouwing op de wisselwerking tussen
anti-islam en radicale islam als sociaal fenomeen en het onderwerp de-escalatie.
10.1 De anti-islamvelden: overeenkomsten en verschillen
In het analytisch kader betoogden we dat de twee onderzochte velden niet op zichzelf staan
maar ingebed zijn in een bredere context, die de velden en hun wisselwerking beïnvloedt.
De actoren in de velden worden in hun keuzes en ontwikkeling gevormd door omgevingsfactoren,
die we typeerden als burgerschapsmodellen en politieke en discursieve mogelijkheden.
Daarnaast namen we ontwikkelingen in de (inter)nationale omgeving mee in onze analyse.
10.1.1 Structuur en actoren
De mobilisatie van de verschillende velden wordt gestructureerd door de betreffende
burgerschapsmodellen en de politieke mogelijkheden en barrières: die bepalen de wijze
waarop moslims claims uiten, en geven vorm aan het discours van bestaande (anti-islam-)
partijen en sociale bewegingen. Uitgangspunt daarbij was dat elk land anti-islamsentimenten
kent; dus dat de vraagzijde aan de anti-islamkant min of meer constant is.
Een burgerschapsmodel heeft betrekking op de mate waarin culturele en religieuze
groeperingen de ruimte krijgen om hun religieuze of culturele identiteit en praktijk(en) te
beleven. We schetsten twee dimensies waarop burgerschapsmodellen worden onderscheiden,
ruimte voor groepsrechten (monisme vs. pluralisme), en toegang tot burgerrechten (etnische
visie [jus solis] vs. civiel territoriaal [jus sanguinis]). De vier landen in onze studie werden aan
de hand van deze dimensies als volgt getypeerd: Duitsland combineert een etnische visie
met een cultureel monistische visie (is assimilationistisch); Frankrijk combineert een
monistische visie met civiel territoriaal (is universalistisch) en België en het VK combineren
Bedreigde identiteiten: De wisselwerking tussen anti-islambewegingen en de radicale islam
181