Gjuhësi Ballkanike

http://www.dielli.net
edhe vëmendjen e indoevropianistit të shquar gjerman A. SchleicherTF4FT. Por dukuritë e
përbashkëta të gjuhëve të Ballkanit filluan të bëhen objekt studimi sistematik sidomos
pas botimit të monografisë “Die slavischen Elemente im Rumunischen” të Franc
MikloshiзitTF5FT. (: 1861).
Në këtë monografi vihen në dukje një numër dukurish të përbashkëta të gjuhëve të
Ballkanit dhe pikërisht: 1) Formimi i kohës së ardhme me anë të foljes “dua” në
serbishte, bullgarishte, rumanishte, në greqishte të re dhe në shqipe. 2) Zhdukja e
paskajores dhe zëvendësimi i saj me lidhoren në bullgarishte, në greqishte të re, në
shqipe dhe në rumanishte e pjesërisht edhe në serbishte. 3) Përdorimi i së njëjtës formë
rasore për gjinoren e dhanoren në bullgarishte, rumanishte dhe shqipe. 4) Prapavendosja
e nyjës shquese në bullgarishte, rumanishte dhe shqipe. 5) Prania e zanores ë në
bullgarishte, rumanishte dhe shqipe. 6) Rimarrja e kundrinave nëpërmjet formave të
patheksuara të përemrave vetorë në bullgarishte, rumanishte, në greqishte të re dhe në
shqipe. 7) Formimi i numërorëve 11-19 nëpërmjet një parafjale të ndërfutur midis
numërorit të vogël dhe numërorit dhjetë në rumanishte, shqipe dhe në gjuhët sllaveTF6FT.
Burimin e këtyre dukurive të përbashkëta të gjuhëve të Ballkanit, në përgjithësi,
Mikloshiзi (f. 8) është i prirur ta kërkojë tek “elementi i lashtë autokton” dhe shton “...
dhe ne besojmë që ai element të ketë qenë i afërt me shqipen e ditëve tona, të cilën ne e
konsiderojmë si vazhduesen e ilirishtes...”
Po në këtë monografi (f. 8v.) Mikloshiçi ka vënë në dukje edhe disa bashkëpërkime
leksikore midis shqipes dhe rumanishtes, duke renditur një numër fjalësh, “që ndeshen
vetëm në këto dy gjuhë, ose këtu ato përdoren me një kuptim të veçantë, ose paraqisin
disa veçori fonetike, të cilat vërehen edhe në elementin e tyre latin.TF7FT
Edhe në punime të tij të tjera Mikloshiçi ka trajtuar çështje, që në një mënyrë a në një
tjetër lidhen me problemet e ballkanologjisë. Mjafton të përmendim këtu tri studimet e
tij kushtuar gjuhës shqipeTF8FT, si edhe studimin e tij Mbi ndikimin e turqishtes në
strukturën gramatikore të gjuhëve të Evropës JuglindoreTF9FT etj. Prandaj Mikloshiçi është
konsideruar me të drejtë jo vetëm si themelvënësi i sllavistikës moderne, por edhe si një
ndër pionierët e ballkanologjisë.
3. Veprimtaria e gjerë shkencore e Mikloshiçit do të ketë ushtruar një ndikim jo të vogël
edhe në krijimin e Komisionit Ballkanik pranë Akademisë së Shkencave të Austrisë, i
T4T August
T5T Franc
T6T Shih
T7T Ndër
T8T Është
T9T Über
Schleicher (1821-1868) është autor i disa veprave, ndër të cilat edhe Compendium der
vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (1861-1862). Në një vepër kushtuar
gjuhëve të Evropës (1850) ai përmend edhe bashkëpërkimin e rumanishtes, shqipes dhe bullgarishtes
në prapavendosjen e nyjës shquese.
Mikloshiçi (1813-1891), profesor i filologjisë sllave në Universitetin e Vjenës (qysh nga viti
1848) dhe anëtar i Akademisë së Shkencave të Austrisë (qysh nga viti 1851), është autor i disa
veprave të rëndësishme, ndër të cilat një vend të veçantë zë kryevepra e tij Vergleichende Grammatik
der slavischen Sprachen në katër vëllime (1852-1875)
Mikloshiç: 1861, 6-8.
këto mund të përmenden: avull: abur, brez: brîu, buzë: buz£, gropë: groap£, gurmaz: grumaz,
gushë: guµ£, mal: mal, (më fort në kuptimin breg lumi), përrua: pîrîu, vatër: vatr£ etj. (shih edhe
X/3-10).
fjala për Albanische Forschungen: I. Die slavischen elemente im albanischen mit einer
Einleitung (1870); II. Die romanishen Elemente im Albanischen (1870); III. Die Form entlehnten
Verba im Albanischen (1871).
die Einwirkung des Türkischen auf die Grammatik der südosteuropäischen Sprachen (1889).
10