Gjuhësi Ballkanike

http://www.dielli.net
theksuara të përemrave vetorë, nëpërmjet një përemri dëftor, vetvetor, lidhor, madje
edhe nëpërmjet përemrit pyetës koj “kush”, si edhe kur shprehen nëpërmjet një emri të
shquarTF28FT. Ashtu si në shqipe, ka raste që në atë gjuhë rimerret kundrina edhe kur
shprehet nëpërmjet një emri të pashquarTF29FT.
Kurse në bullgarishten letrare rimarrja e kundrinave ka “karakter fakultativ”TF30FT. Në
përgjithësi, rimarrja ndodh po në ato kushte si në maqedonishte, veçse ndeshet disi më
rrallë dhe kushtëzohet nga kuptimi i foljesTF31FT. Gjithashtu, edhe rimarrja e kundrinave të
shprehura nëpërmjet formave të theksuara të përemrave vetorë nuk është e
përgjithësuarTF32FT.
Nga sa mund të kuptohet prej të dhënave të parashtruara prej Koneskit (1967/2,261 v.,
334 v.) dhe Lopashovit (: 1978,28-44) etj., edhe në bullgarishte e maqedonishte rimarrja
e kundrinave të shprehura nëpërmjet formave të theksuara të përemrave vetorë në krye
të herës duhet të jetë përftuar në ato raste, kur ato përfaqësonin remën e kumtimit. Në
rastet e tjera, në përgjithësi, dukuria në shqyrtim duhet të jetë përftuar nëpër fjali, ku
kundrinat përfaqësonin temën e kumtimit.
15. Mungesa e rimarrjes së kundrinave në shkrimet e Qirilit e Metodit si edhe në gjuhët
sllave në përgjithësi është një dëshmi e qartë, që tregon se kjo dukuri sintaksore në
bullgarishte-maqedonishte është shfaqur patjetër pas shekullit IX të e.r. Sipas Ilievskit (:
1973,218), kjo dukuri në sllavishten jugore, pas gjithë gjasash, ka filluar të stabilizohet
aty nga shekujt XII dhe XIIITF33FT. Ai shton po aty: “Në Maqedoni u adoptua më herët në të
folmet perëndimore dhe jugore, ku popullsia jonë kishte kontakt më të ngushtë me
banorët e vjetër të romanizuar”. Ky pohim i Ilievskit përkon me pohimin e bërë më parë
nga Selishçevi dhe Sandfeldi mbi shtrirjen e kësaj dukurie në sllavishten jugore (shih
edhe & 13).
Kjo shtrirje e rimarrjes së kundrinave në bullgarishte-maqedonishte dëshmon qartë edhe
për rolin, që duhet të ketë ushtruar ndikimi i huaj në shfaqjen e kësaj dukurie në këto
gjuhë. E në qoftë se këtu ajo është shfaqur jo më herët se shekujt XII-XIII, atëherë në
gjuhët, që kanë ushtruar një ndikim të tillë, ajo duhet të jetë përftuar edhe më herët (shih
edhe & 20).
16. Rimarrja e kundrinave është përftuar edhe në greqishte. Sipas Thumbit (: 1910,81),
kundrinat në atë gjuhë rimerren kur folësi synon t'i vërë në dukje ato posaçërisht;
përndryshe, përdoret vetëm forma e patheksuar e përemrave vetorë. Autori nuk jep
T28T P.sh.: Kogo go vidovte? “Kë patë?” Komu mu go dadoa? “Kujt ia dhanë?” Mu-go dadov pismoto
nemu, a ne nejze. “Ia dhashë letrën atij, dhe jo asaj”.
T29T Shih Koneski: 1967/2,262: Dva orli da gi poranish nekoj mesec. (M. Cepenkov).
T30T Shih Lopashov: 1978,28 (me literaturë).
T31T Shih Lopashov: 1978,30 v.
T32T Shih Lopashov: 1978,32, ku pohohet: “... format e plota të përemrave vetorë, që nuk bartin mbi vete
theksin logjik, nuk dyfishohen gjithnjë”. Dhe këtu ai jep edhe disa shembuj me kundrina të tilla pa
rimarrje.
T33T Një mendim të ngjashëm ka shprehur edhe J. Ruseku në “B£lgarski ezik” XIII (1963), nr. II, f. 142.
Edhe sipas K. Mirçevit, “B£lgarski ezik” XVI (1966), nr. IV, f. 284, fillimi i procesit të dukurisë në
shqyrtim vihet re qysh në bullgarishten e vjetër.
125