Gjuhësi Ballkanike

http://www.dielli.net
gjinore nuk mund të dallohej nëpërmjet gramatikalizimit të ndonjë parafjale. Funksioni
themelor i kësaj rase (shih & 1) mund të lejonte përdorimin e një parafjale vetëm pas
humbjes së lakimit, ashtu siз ka ndodhur p.sh. në gjuhët romane perëndimore, në
anglishte, në bullgarishte, në maqedonishte etj. (shih & 11). Përndryshe, në gjuhët, që e
kanë ruajtur lakimin emëror, përdorimi i rasës gjinore me parafjalë ndeshet vetëm në ato
raste, kur ajo nuk kryen funksionin e një përcaktori, siз ka ndodhur p.sh. në gjuhët
sllave, në gjermanishte etj.
9. Edhe në rumanishte bashkëpërkimi i rasave gjinore e dhanore paraqit disa veзori të
ngjashme me ato të shqipes. Por në këtë rast ka edhe ndonjë ndryshim jo të
parëndësishëm midis këtyre dy gjuhëve. Është fjala për faktin që në rumanishte emrat
mashkullorë dhe asnjanësTF16FT në lakimin e pashquar, si në njëjës edhe në shumës, dalin
me një formë të përbashkët për të gjitha rasat, kështu që rasat gjinore e dhanore te këta
emra dallohen vetëm nëpërmjet ndonjë përcaktori të paravendosur, kryesisht nëpërmjet
formave rasore të nyjës së pacaktuarTF17FT.
Edhe emrat e gjinisë femërore në lakimin e pashquar e dallojnë formën e rasave gjinore
e dhanore nga ajo e rasave emërore e kallëzore vetëm në numrin njëjësTF18FT. Kurse në
lakimin e shquar të gjithë emrat në rumanishte e dallojnë formën e rasave gjinore e
dhanore nga ajo e rasave emërore dhe kallëzore, si në njëjës edhe në shumës TF19FT. Kështu,
emrat mashkullorë dhe asnjanës në rasat gjinore e dhanore njëjës marrin formën e nyjës
së prapme -lui, që e ka burimin tek forma e rasës dhanore njëjës të përemrit dëftor latin
il-lui, ndërsa emrat femërorë marrin formën nyjore -ei, që e ka burimin tek forma e rasës
dhanore njëjës të dëftorit latin të gjinisë femërore ill-aei. Në numrin shumës të gjithë
emrat, pa dallim gjinie, në rasat gjinore e dhanore marrin formën nyjore -lor, që e ka
burimin tek forma e rasës gjinore shumës të përemrit dëftor latin il-lor-umTF20FT.
T16T Në gramatikat rumune quhen asnjanës ata emra sendesh, që në njëjës paraqiten si mashkullorë dhe në
shumës si femërorë, si p.sh.: deal ~ deal-uri “kodër ~ kodr-a”, studiu ~ studii “studim ~ studim-e” etj.
T17T P.sh.:
Njëjës Shumës
Umashk.U Uasnj. U
Emër./Kall. (un) om deal (niµte) oameni dealuri
Gjin. (a unui) om deal (a unor) oameni dealuri
Dhan. (unui) om deal ( unor) oameni dealuri
T18T P.sh.:
Njëjës Shumës
Emër./Kall. (o) cas£ (niµte) case
Gjin. (a unei) cas-e (a unor) case
Dhan. (unei) cas-e (unor) case
T19T P.sh.:
Njëjës
Umashk.U Uasnj.U Ufem.U
Emër./kall. om-u-l deal-u-l cas-a
Gjin. (a) om-u-lui deal-u-lui cas-ei
Dhan. om-u-lui deal-u-lui cas-ei
Shumës
Emër./Kall. oameni-i deal-uri-le case-le
Gjin. (a) oameni-lor dealuri-lor case-lor
Dhan. oameni-lor dealuri-lor case-lor
T20T Shih ILR II 219 v.; Coteanu: 1969,58.
73