Gjuhësi Ballkanike

http://www.dielli.net
3. Ndryshe qëndron puna, kur kundrina e drejtë shprehet me fjalë të tjera (përveç
përemrave vetorë të dy vetave të para). Në këtë rast, kur ajo përfaqëson temën e
kumtimit, atëherë shprehet ose vetëm nëpërmjet formës së patheksuar të përemrit vetor
të vetës së tretë, njëjës apo shumës (e,i), ose njëkohësisht edhe me formën e plotë të saj,
që mund të jetë një emër, një togfjalësh emëror a një fjali e nënrenditur, apo një përemër
çfarëdo (përjashtuar vetorët e dy vetave të para)TF5FT. Kur situata e ligjërimit e bën të
panevojshëm edhe përdorimin e formës së plotë të kundrinës së drejtë, atëherë në këtë
funksion përdoret vetëm forma përemërore e patheksuar e vetës së tretë. Por, duke qenë
se kjo formë e patheksuar e rasës kallëzore (ndryshe nga ato të dy vetave të para)
kuptimisht është shumë e pacaktuar, në mjaft raste ndihet nevoja që kuptimi i saj të
konkretizohet nëpërmjt përdorimit të formës së plotë të kundrinës, që ajo përfaqësonTF6FT.
Anasjelltas, kur kundrina e drejtë (e shprehur jo nëpërmjet vetorëve të dy vetave të para)
përfaqëson remën e kumtimit, atëherë ajo nuk rimerret nëpërmjet formës së patheksuar
të rasës kallëzore (e,i)TF7FT.
Edhe rimarrja, përkatësisht mosrimarrja e kundrinës së drejtë nëpërmjet formave të
patheksuara të përemrave vetorë të vetës së tretë, ashtu si në rastin e dy vetave të para
(shih & 2), në shkrimet e autorëve të vjetër shqiptarë, në vija të përgjithshme,
kushtëzohet nga po ato rregullsi, që u vunë në dukje për shqipen e sotmeTF8FT.
4. Për sa i takon rimarrjes së kundrinës së zhdrejtë, ajo është përgjithësuar në gjuhën
shqipe, jo vetëm kur shprehet nëpërmjet përemrash vetorë të dy vetave të para, por edhe
kur shprehet me anë të një përemri vetor të vetës së tretë, ose të një përemri tjetër
çfarëdo, ose nëpërmjet një emri a një togfjalëshi emëror. Kundrina e zhdrejtë në shqipen
e sotme rimerret pavarësisht nga topika e saj para apo pas foljes kallëzues. Në këtë
përdorim ajo përfaqëson remën e kumtimit, kur shprehet nëpërmjet përemrave vetorë të
dy vetave të paraTF9FT. Por, kur shprehet me anë përemrash të tjerë, ose me anë të një emri a
të një togfjalëshi, rimarrja e kundrinës së zhdrejtë në shqipen e sotme bëhet jo vetëm kur
T5T Në
T6T P.sh.:
T7T P.sh.:
T8T P.sh.:
T9T P.sh.:
etj. Tek Budi: a) muo laj-më a largo-më...; ...qi n§ na ngushëlloi... etj. b) Gjithëkush po thërret t°, etj.
c) Veçë ti me më ndimuom ...; ... e me na lëshuom anci senxhiri..., etj. Për më shumë sqarime shih
Demiraj: 1986,585 v.
bazë të kësaj rregulle duhej që, edhe kur shprehet nëpërmjet përemrit lidhor që, kundrina e drejtë
të rimerret rregullisht me anë të formës së patheksuar të rasës kallëzore (e, përkatësisht i). Por një gjë
e tillë nuk ndodh gjithnjë. Në raste të tilla kundrina e drejtë rimerret, kur fjalia e nënrenditur lidhore ka
funksion sqarues, dhe nuk rimerret, kur kjo ka funksion caktues. P.sh. të krahasohen: a) Ishte edhe një
fotograf, që e kishte zënë dimri aty pa mbaruar punë. Shtrëngoi trikon, që e kishte hedhur krahëve. b)
S'është gjë ajo që thua. Martini hante i kërrusur mbi tepsinë, që kishte përpara. Për më shumë sqarime
shih Demiraj; 1986,590 v.
a) - E ke lexuar romanin e ri? - E kam lexuar. - Kush ta tha këtë? - Ma tha Agimi. b) Unë e njoh
personin, për të cilin po më flet. Unë i kam në rregull detyrat, që po na kërkoni.
a) Kundrina e paravendosur : Ngatërresa të mëdha ka nxjerrë fshati juaj. Diçka fshihte kjo
buzëqeshje. Pikërisht këtë thotë edhe babai. b) Kundrina e prapavendosur: Ke thënë tamam
mendimin, që kam edhe unë. Ne këtejza nuk kemi hise në gjënë e Perëndisë.
a) pa rimarrje: Një nieri pat dy bij...; ... muo më ndiglo oratënë teme...: Defendo popullinë
tand... (Buzuku). b) me rimarrje:... e dësh«r kish barkëtë e t« me e nginjunë...; ...e të begatëtë i lëshoi
pa gj¢... (Buzuku);... e ke me e grishunë emënitë e t« Jezu. U e di se aj të ngjalletë... (Buzuku). Për më
shumë sqarime shih Demiraj: 1986,593 v.
Po të flas ty (e jo atij). Ty po të flas. M'i jep mua ato (dhe jo atij). Mua mos m'i kallëzo ato gjëra.
120