Gjuhësi Ballkanike

http://www.dielli.net
aty nga fillimi i mijëvjeзarit të dytë para erës së reTF3FT. Gjuhët e popujve a fiseve të
Ballkanit, të cilët u asimiluan nga popujt i.e., që u mbishtresuan mbi ta, duhet të kenë
lënë gjurmë, të paktën, në fjalorTF4FT. Por ka të ngjarë që ato të kenë lënë edhe gjurmë të
tjera, që mbeten për t'u hulumtuar. Këtu është fjala për ndikimin, që mund të kenë
luajtur gjuhët e mëparshme jo-indoevropiane në evolucionin e sistemit fonetik dhe të
strukturës gramatikore të gjuhëve i.e. të tilla si greqishtja, ilirishtja, trakishtja etj. Por
natyrisht në këtë rast kemi të bëjmë me vështirësi, që të paktën sot për sot duken të
pakapërcyeshme.
3. Këto vështirësi nisin që me pyetjen se з'gjuhë fliteshin në Gadishullin Ballkanik në
kohën kur erdhën e u ngulën aty popujt i.e. Kështu, edhe për gjuhët e banorëve
paragrekë të Greqisë nuk ka dhe vështirë se mund të kishte një paraqitje dhe qëndrim të
njëjtë prej dijetarëve të ndryshëm, megjithëse të dhënat arkeologjike dhe historikeletrare
për ata popuj janë relativisht më të shumta sesa për ata të zonave të tjera të
BallkanitTF5FT. Le të marrim në këtë rast, sa për shembull, зështjen e të ashtuquajturve
pellazgë. Sipas burimesh të ndryshmeTF6FT, ata kanë qenë me siguri një ndër popujt
paragrekë, që banonin në trevat e Greqisë së sotme. Por a ishte gjuha, që flisnin ata, e
afërt me greqishten, d.m.th. një gjuhë i.e., apo jo, kjo pyetje mbetet edhe sot e gjithë
ditën e pasqaruar bindshëm, megjithëse, pas gjithë gjasash, ata s'kanë qenë grekëTF7FT.
Në këto rrethana, për sa i takon gjendjes gjuhësore të Gadishullit Ballkanik në lashtësi,
do të kufizohemi në paraqitjen e përmbledhur të atyre gjuhëve (kryesisht i.e.), që
dëshmohet se janë folur në këtë gadishull qysh nga fillimi i mijëvjeзarit të dytë para erës
së re e këtej. Një paraqitje e tillë, qoftë edhe e përmbledhur, ndesh në vështirësi të
shumta jo vetëm për arsye të dokumentimit të varfër të gjuhëve të lashta të Ballkanit
(me përjashtim të greqishtes), por edhe për arsye të qëndrimeve të ndryshme, që janë
mbajtur nga dijetarë të ndryshëm për vetë identifikimin dhe emërtimin e atyre gjuhëve.
E një problem i tillë, që do të trajtohet në && 14-26, del si për pjesën lindore ashtu edhe
për pjesën perëndimore e qendrore të Gadishullit Ballkanik.
4. Por më parë është e nevojshme të thuhen nja dy fjalë se з'do të kuptohet në këtë rast
me Gadishull Ballkanik dhe me gjuhë ballkanike.
Nga pikëpamja gjeografike, Gadishulli Ballkanik përfshin vendet në jug të lumenjve
Sava dhe DanubTF8FT, d.m.th. ish-Jugosllavinë, Bullgarinë, Shqipërinë dhe Greqinë. Emrin
Ballkan ky gadishull e ka marrë relativisht vonë, aty nga mesi i shekullit XIX, pikërisht
T3T Shih
T4T Shih
T5T Për
T6T Shih
T7T A
T8T Shih
Kati»iº: 1976, 133; Martinet: 1986, 40, por në f. 19 ky supozon që valët e para të fiseve i.e. drejt
Danubit dhe Ballkanit janë më të hershme.
për këtë edhe Solta: 1980,20 v., ku përmendet si e tillë fjala mal, që ndeshet në shqipe,
rumanishte, letonishte etj., e ndonjë fjalë tjetër.
gjendjen gjuhësore paragreke të Greqisë shih, ndër të tjerë, Kati»iº: 1976,
16-97.
Kati»iº: 1976,19 v. (me literaturë).
flisnin “pellazgët” një gjuhë i.e., apo një gjuhë të ndryshme, apo një gjuhë të përzier, kjo mbetet e
paqartë. Disa dijetarë i kanë quajtur ata popullsi pellazge, kurse disa të tjerë nuk e kanë pranuar një
emërtim të tillë. Edhe për viset, ku ata banonin, nuk ka një mendim të përbashkët. Disa kanë menduar
se ata shtriheshin dikur në tërë Greqinë, ndërsa disa të tjerë i kanë menduar vendbanimet e tyre më
ngushtë e ndonjëherë edhe më gjerë. Shih për këtë Kati»iº: 1976,21 39-86 (me literaturën përkatëse).
Kati»iº: 1976,11.
28