slika politike - Jovan Despotović

vlastite kose i noktiju na rukama i nogama. Lako je u njemu identifikovati nekolike značenjskeravni. Simbol petokrake je najači. Zasnovan je na jedinoj ideologiji koja je u epohi titoizmaistovremeno označavala i socijalističku politiku i tradiciju partizanskog rata i komunističkurevoluciju. Preplitanje njene lične (potiče iz partizanske porodice), životne i umetničke ideologijesimboličkim jezikom je definisano ovom plamenom zvedom i odstranjivanjem delova tela.Individualni umetnički čin u osnovi jedne progresivne, levičarske idejnosti vizuelizovan jejednostavnim oblikovnim radnjama ovog body-art performansa.U osnovi "telesne umetnosti" registrovana su dva osnovna pricipa: jedan je lična, autobiografskapotreba umetnika za objavljivanjem "eshatoloških poruka", drugi je korišćenje vlastitog tela kaoopšteg sredstva i znaka plastičkog jezika. Ova načela se dakako mogu provoditi ideološkim ineideološkim kodovima. Marina Abramović se odlučila da ideološkim šiframa autobiografskidefiniše vlastitu idejnu i estetičku poziciju na krilu radikalnih umetničkih postupaka poslednjeavangarde XX veka kakav je bio slučaj sa konceptualnom umetnošću.Uprkos tome što je kritika njenih ranih radova izbegavala, čak i negirala šire ideološke implikacije,ona sama je kasnije upravo taj nivo značenja svojih performansa naglašavala: "Zainteresovana samsamo za umetnost koja može da promeni ideologiju društva" - kazala je u jednom razgovoru 1995.godine. Raščlanjivanjem znakovitosti i metafora njenog najnovijeg rada nalazimo potvrdu izrečenimciljevima koji se postižu samom umetničkom praksom.Njen ovogodišnji bijenalski nastup ispunjen je političkim značenjima, dakako izraženim većpoznatim jezičkim formama koje je ona praktikovala od samog početka bavljenja umetnošću. Tiotvoreni estetički, etički i idejni elementi mogu se čitati i u horizontalnom (semantičkom) redosledui u vertikalnom (hronološkom) nizanju unetih parametara. U vertikalnom - vremenskompozicioniranju ovaj rad zadire u najdublju prošlost: onu koja barata iskonskim, arhetipskim,mitskim, primordijalnim impetusima zla koji se danas upravo na balkanskim, ex-jugoslovenskimprostorima intenzivno obnavljaju u još jednom krvavom ciklusu rata i on se nalazi na drugom krajuovog vremenskog niza. U horizontalnom - značenjskom ređanju ideja takođe se recikliraju traumerađanja i umiranja, drame ujedinjavanja i raspadanja, neprozirnost smisla i besmisla... Ovaj i onakostravični balkanski vek izgleda da je morao sasvim prirodno i zakonito da završi još jednimciklusom masovnog ubijanja i razaranja - još jednim krvavim baroknim pirom. Bloody BalkanBaroque. Smisaoni kapacitet najnovijeg rada Marine Abramović postavljen je upravo u timatributivnim i simboličkim okvirima koji navode na ideju proćišćenja, na individualnu i kolektivnukatarzu - "do koske" kako je slikovito navela Bojana Pejić u eseju posvećenom ovom po svojimznačenjima izuzetno kompleksnom delu.Time je zatvoren krug: započelo je sa plamtećom petokrakom, samoamputacijom,autoreferencijalnim i individualnim "govorom u prvom licu" a završeno je struganjem pregrštakrvavih kostiju kao opštim epskim simbolom balkanske varijante kraja veka. To vreme je uokvirenopočetkom u levičarskom optimizmu i završnicom u populističkom ludilu - jasno je da je ovime"naslikana" i istorija nove Jugoslavije: utopijske ideje komunista survane su u nakazninacionalsocijalizam koji je manjeviše otvoreno postavljen u idejnim programima svihnovoformiranih ex-jugoslovenskih država.Zbivanja koja su pratila organizovanje nastupa Marine Abramović na Bijenalu u Veneciji poznatasu. Najpre je komesar ovogodišnjeg jugoslovenskog učešća Petar ]uković odredio našegpredstavnika, a potom je nerazumnim postupcima crnogorske vlasti, pre svega tadašnjeg ministra zakulturu, ova odluka anulirana u korist jednog lokalnog ilustratora viceva čije likovne šale nisu ni zakoga od interesa - pogotovo ne za visoko obrazovanu i informisanu publiku koja prati najvećesvetske umetničke manifestacije. I taj apsurd ne bi bio iznenađujući da se dogodio na nekom drugommestu a ne u federalnoj jedinici koja upravo danas razložno proglašava potrebu za korenitimpromenama u svim oblastima jugoslovenskog društva. Pri tome je i želja za međunarodnomafirmacijom i prestižom takve izmenjene politike izuzetno važna. I baš tada se dogodilo da se napodručiju jugoslovenske kulture u internacionalnim relacijama načini "greška decenije" kako je većutvrđeno. Mesto da i radom Marine Abramović nova politika bude promovisana na najubedljivijinačin te dobije izuzetno važne poene na otvorenoj svetskoj sceni - a taj rad je uz ostale komplimentedobio i venecijanskog "Zlatnog lava", ona stane iza malog provincijskog umetnika značajnogisključivo u lokalnom područiju. Iz ovog previda mogu se iščitati i drugi zaključci ne ostavljajućiutisak stvarnih potreba onih koji su proklamovali politiku promena. Naprotiv!Naša borba, 6-7. septembar 1997.