slika politike - Jovan Despotović

Kulturna politika i tranzicija IIOčuvanje kulturne baštineKada su 2000., а potom i 2003. godine održane dve NACIONALNE DEBATE O KULTURNOJPOLITICI, prvu je upriličila jedna nevladina organizacija - Centar za savremenu umetnost, s druguresorni Vladin sektor - Ministarstvo kulture, zapravo su bili registrovali isti krugovi problema ipraktično su u oba slučaja bila predložena ista rešenja za prevalizaženje zatečenog stanja. Tada suutvrđeni opšti principi i u oblasti učuvanja kulturne baštine. U najkraćem, već na samom početku,poput svojevrsnog rezimea, istakli bismo sledeće naglaske tada iznete:- prvo, neophodnost da se na nov način definiše pojam kulturne baštine- drugo, neophodnost da se redefiniše pojam i sadržaj nacionalnih (državnih) institucija uoblasti zaštite kulturnog nasleđa;- zatim potreba da se osmisli nova filozofija u oblasti zaštite kulturne baštine i odmah, priprvoj, nužnoj promeni zakona, ona prilagodi svetskim standardima;- kao vrlo važno apostrifirano je da kulturna baština u multuetničkim zajednicama morapostati upravo sredstvo sporazumevanja i uvažavanja na civilizovan način, što je od najveće potrebeza njeno očuvanje;- najzad, da kulturna baština na efikasniji način bude dostupna i razumljiva novimgeneracijama, jer tima ona izvršava svoju osnovnu funkciju koja se tiče prenošenja povesnogiskustva iz epohe u epohu, sa generacije na generaciju, dakle, u suštini, ona je okrenuta budućnosti ane prošlosti što je za većinu tradicionalista izrazito paradoksalan fenomen;U ovim procesima lokalna samouprava sa novom svešću o njenom značaju mora da preuzmebrigu o stanju kulturne baštine u vlastitom regionu, što je bio osnovi cilj promena koje su nastaletokom 2001-2003. godine kada je tadašnja administracija započela sa uvođenjem reda među brojniminstitucijama kulture koje brinu za očuvanje kulturnog nasleđa.Tom prilikom iskrsla su i dva značajna pitanja koja se hitno moraju rešavati:Prvo: koji je to novi način korišćenja instrumenata institucionalnog i vaninstitucionalnogupravljanja u oblasti zaštite kulturne baštine, a koji, u osnovi, podrazumeva tri stvari: stabilnofinansiranje (što znači sem budžetskog, još i sponzorsko ulaganje, mecenaštvo, zadužbinarstvo idruge oblike materijalnog pomaganja), zatim, promenjenu legislativu (pre svega njenoharmonizovanje sa evropskim standardima, preporukama, propisima i načelima) i napokon, novekadrove (koji će biti edukovani na najaktuelnijim svetskim iskustvima)I drugo: stvaranje jedinstvenog programa zaštite pokretne i nepokretne kulturne baštine kojinikada, od kada zaštita postoji kao državni interes, nije urađen na dovoljno jasan, detaljan i efikasannačin.Problemi sa očuvanjem kulturne baštine kulminirali su tokom protekle dve decenije, a naročito odpočetka ratnih sukoba na teritoriji nekadašnje Jugoslavije. Njihovi uzroci su mnogobrojni: od onihnajdrastičnih i najopasnijih kakvi su ratna razaranja, do tradicionalne nebrige, odsustva državnestrategije u ovoj oblasti, najzad i zbog nedostatka neophodne ili neprimenjivanja postojeće zakonskeregulative.Državna strategija u zaštiti spomenika kulture institucionalno se sprovodi kroz sisteme uoblastima za koje su nadležne mreže zavoda za zaštitu spomenika kulture, muzeja i arhiva, kao ibiblioteka koje čuvaju staru i retku knjigu. Zavodi za zaštitu spomenika kulture nadležni su zaočuvanje nepokretnih spomenika kulture (arheološka nalazišta, arhitektonsko i industrijsko nasleđe),a muzeji, arhivi i biblioteke za pokretna i nematerijalna kulturna dobra (umetnički i istorijskipredmeti, arhivska i filmska građa, stara i retka knjiga, dokumentacija i drugo).Mogao bi se izvesti opšti zaključak da je naše kulturno nasleđe još uvek nepotpunoinventarisano i nedovoljno istraženo, a mreža institucija koje se njime bave nedovoljnomodernizovana, neracionalna, slabo opremljena, u oskudici svake vrste i u neadekvatnimprostorijama, sa kadrovima koji se više bave administracijom nego strukom, odnosno, praktičnim,terenskim i istraživačkim radom. Nedostaju konzervatorske radionice, raste broj neinventarisanog ineobrađenog materijala i zbirki, nedovoljna je zaštita arheoloških, spomeničkih, arhivskih, filmskih imuzejskih fondova nepokretnih i pokretnih kulturnih dobara, čak i onih upisanih na Listu svetskekulturne baštine, a opštinske i lokalne samouprave nepripremljene su za ostvarivanje zakonskihobaveza u ovom domenu. Tome doprinosi i zbunjujuća tipologija ovih ustanova (opštinske,međuopštinske, regionalne, pokrajinske, nacionalne, zavičajne, kompleksne, istorijske, opšteg tipa i