slika politike - Jovan Despotović

Nematerijalno nasleđe danas se samo indirektno spominje iako je UNESCO oktobra 2003.doneo 'Deklaraciju o zaštiti nematerijalnog nasleđa'. Naš Zakon ga nepravilno definiše kao duhovnonasleđe i ne donosi nikakva određenja njegovog sadržaja, delovanja i metodologije zaštite. Nepružaju se nikakvi elementi zakonskog regulisanja nematerijalnog nasleđa: identifikacija i predloziza označavanje nematerijalnog kulturnog dobra, utvrđivanje procedure obeležavanja i proglašenjanematerijalnog kulturnog dobra, određivanje procesa zaštite i načina finansiranja. Jezik i stručnaterminologija koja se koristi u sadašnjem Zakonu je tradicionalna, preuzeta iz starog zakonodavstvai ne odražava novu teoriju baštine i njene zaštite. Predlog Zakona ne dotiče ni važnu ulogu javnosti uočuvanju kulturne baštine i stimulativnih mera koje tu javnost ohrabruju da u nju ulažu i da se brinuo njenoj zaštiti.Sada je stanje takvo da bi se mogao izvesti opšti zaključak da je naše kulturno nasleđe jošuvek nepotpuno inventarisano i nedovoljno istraženo, a mreža institucija koje se njime bavenepotpuna, nedovoljno modernizovana, neracionalna, slabo opremljena, u oskudici svake vrste i uneadekvatnim radnim uslovima, sa kadrovima koji se više bave administracijom nego strukom,odnosno, praktičnim, terenskim i istraživačkim radom. Nedostaju konzervatorske radionice, rastebroj neinventarisanog i neobrađenog materijala i zbirki, nedovoljna je zaštita arheoloških,spomeničkih, arhivskih, filmskih i muzejskih fondova nepokretnih i pokretnih kulturnih dobara, čaki onih upisanih u Listu svetske kulturne baštine. Opštinske i lokalne samouprave nepripremljene su i,uglavnom, nezainteresovane za primenu zakonskih obaveza u ovom domenu. Tome doprinosi izbunjujuća tipologija ovih ustanova (opštinske, međuopštinske, regionalne, pokrajinske, nacionalne,zavičajne, kompleksne, istorijske, opšteg tipa i sl.) koja prouzrokuje brojne sporove oko upravnenadležnosti nad njima koji su kulninirali onog trenutka kada su, prema novom budžetskom Zakonuiz 2002. godine, njihovi osnivači postali dužni da im obezbede neophodna sredstva i uslove za rad.A zaštita kulturne baštine mora biti planska, sistematska i prioritetna u našoj kulturnoj politici,posebno u tranzicionim uslovima koji su sada na delu, zato što je to fundamentalna delatnost uoblasti kulture o čemu lokalne samouprave ne mogu da odlučuju, već da se efikasno dogovaraju okonačina ostvarivanja tih zadataka.Sada se ne definišu jasno institucije zaštite kao edukativni centri koji bitno utiču napodizanje svesti o značaju i važnosti očuvanja kulturne baštine, koji kreiraju kulturnu politiku iidentitet našeg naroda. U skladu sa ovim, nigde se ne pominje ni interdisciplinarno povezivanjeinstitucija zaštite sa univerzitetom, u skladu sa 'Bolonjskom konvencijom', i u skladu sa brojnimkonvencijama UNESCO-a i Saveta Evrope o edukativnoj funkciji institucija kulturne baštine. Nepostoji izražena svest o postojanju brojnih konvencija, deklaracija i povelja Saveta Evrope o zaštitibaštine u različitim vidovima, niti o preporukama UNESCO-a, ICOMOS-a, ICOM-a, koje je našadržava dužna da ratifikuje, a neke od užestručnih bar da poštuje.Danas nema definicije decentralizacije i potrebe umrežavanja institucuja zaštite, niti sepominje postojanje i delovanje nacionalnog centra ili instituta zaštite pokretnih i nematerijalnihkulturnih dobara koji bi nosio edukativne, teorijske, praktične i istraživačke elemente zaštite baštine.Kada je reč o muzejima, ne postoje definicije muzeja u skladu sa poslednjim ICOM-ovim odrebamamuzeja (Generalna skupština ICOM-a, Barcelona 2001.) po kojima je muzej neprofitna, stalnaustanova u službi društva i njegovog razvoja, otvorena za javnost, koja pribavlja, štiti i konzervira,istražuje i objavljuje materijalne i nematerijalne dokaze o ljudima i njihovoj sredini u svrhuizučavanja, obrazovanja i uživanja. Nedovoljno se pažnje posvećuje ustanovama koje se takođeoznačavaju kao 'muzeji'; na primer: ustanove koje čuvaju i izlažu žive primerke biljaka i životinjakao što su botaničke našte, zoološki vrtovi, akvarijumi i vivarijumi ili naučni centri i planetarijumi,prirodni rezervati, zatim neprofitne izložbene galerije, izložbene galerije u sastavu biblioteka, arhiva,botaničkih bašti, planetarijuma i sl. kao ni međunarodnim, nacionalnim, regionalnim ili lokalnimstrukovnim organizacijama ili specijalizovanim odeljenjima i agencijama ministarstava ili drugimjavnim agencijama odgovornim za zaštitu; potom, neprofitnim ustanovama ili nevladinimorganizacijama koje se bave zaštitom i konzervacijom, istraživanjima, obrazovanjem, obukom,dokumentacijom i drugim aktivnostima vezanim za zaštitu i institucije zaštite; kulturnim centrima idrugim ustanovama koje olakšavaju čuvanje, kontinuitet i upravljanje nepokretnim, pokretnim inematerijalnim nasleđem, najzad, ni ostalim institucijama koje imaju, manje ili više, svekarakteristike institucija zaštite, posebno muzeja, a koje deluju kao podrška postojećim muzejima iprofesionalnom osoblju kroz muzeološka istraživanja, obrazovanje i obuku.U ovim procesima lokalna samouprava sa novom svešću o njenom značaju mora da preuzmebrigu o stanju kulturne baštine u vlastitom regionu, što je bio osnovni cilj promena koje su nastaletokom 2001-2003. godine kada je tadašnja administracija započela sa uvođenjem reda među brojnim