slika politike - Jovan Despotović

Veličković čije je delo u tada obnovljeni modernizam (radije od teoetičara imenovan kaosavremenost) posle prekida nastalog usled dogmatskog, ideološki doktrinarnog socijalističkogrealizma, unelo novu živost, nisu nastojali da se uključe u oficijelne tokove domaćeg stvaralaštva,niti da budu uobičajeno etablirani, za tu epohu, u njen dominantni tok. Razlozi tome su nekoliki, avažniji su s jedne strane mentalitet ovih umetnika koji sebe nisu (makar tada) videli kao zvanične ilivodeće stvaraoce trenutka uprkos tome što je njihovo delo davalo osnovni pečat vremenu ranihgodina šeste decenije, a sa druge, njihova umetnost, po temama, likovnim sadržajima, vizuelnojekspresiji i dr. ili se kosila ili je bila direktno suprotna likovnoj estetizaciji aktuelne umetnosti.Grubi, surovi prizori raspadnutih tela, genitalnih atrofija, deformacija ljudskih oblika, smrti,apokalipsi, nemogućih, iracionalnih i fantastičnih kombinacija formi itd, izazivali su uglavnomnegativne reakcije iritirane publike koja je u njima prepoznala, sem umetničkog izraza, i eksplicitnudruštvenu kritiku kao direktan udar na estetiku lepog kome je društvo, ne samo u kulturi, već i usvim ostalim oblastima tadašnjeg socijalnog života težilo još uvek vidajući rane od traumaprethodnog rata. Tamna strana života u ovoj umetnosti prevladala je neophodni optimizam izgradnjenovog socijalističkog društva. I time je bila uspostavljena demarkaciona linija koju ne samo poltičkiveć ni tadašnji umetnički režim nisu hteli niti smeli da prekorače. Usledio je ceo niz posledica po teumetnike koji su odmah svrstani u slikarstvo surovosti, (a kasniji njihovi idejni nastavljači poputMira Glavurtića, Radomira Reljića, Dragana Lubarde i dr. u crni talas), te je takva odrednicatrebala da im da jasnu (dakako optužujuću) ideološku ocenu što je obavezivala na društvenu reakcijusvih pozvanih - od političkih foruma do umetnički institucija, udruženja, kritike, medija...Nije bez značaja ni činjenica da su ovi umetnici, otuda, ubrzo napustili Jugoslaviju i nastanili se uParizu, prestonici fantastike ne samo u vizuelnom stvaralaštvu već i u ostalim stvaralačkimoblastima. I mada su vremenom padali u zaborav, naglo su se osamdesetih godina vratili u domaćiumetnički život, sada gotovo kao mitske ličnosti ovenčane znacima istinskog uspeha (profesurama,luksuznim monografijama, podrškom velikih galerista i teoretičara, tržišnim rejtingom i dr.) sabrojnim sledbenicima koji su fantastiku razumeli kao likovni jezik kojim se može adekvatno,metaforički i simbolično odgovoriti na egzistencijalne izazove vremena.Zahvaljući Ljubi Popoviću Valjevo je tada polako postajalo našim centrom figurativne fantastikečije je jezgro činio njegov veliki legata slika koje je poklonio gradu i Modernoj galeriji a njenaprogramska okosnica bila je definisana upravo tom poetikom: u njoj su prikazani samostalno ili nagrupnim i autorskim izložbama, praktično svi predstavnici ovog slikarstva, od njihovih istorijskihpreteča do najnovijih generaciji. Tih godina njima se sasvim neformalno i bez direktnih vezapriključio u svemu samouki (kako je sam naveo u autobiografiji) i Bogoljub Arsenijević Maki koji,začudo, nije imao prilike da izlaže u pomenutoj galeriji. Moguće je da je tome doprinelo i to da seArsenijević ubrzo, od 1987. godine, opredelio za profesiju živopisca (kao da nije mogao da izbegneznamenje svog imena - nomen atque omen!) te je u Šabačko-valjevskoj eparhiji oslikao brojne crkve(tačnije četrnaest sa oko 5000 kv. metara fresaka) koje su okarakterisane pohvalnim ocenama.Budući, dakle, da je dugo vremena bio posvećen kanonskoj umetnosti koja se obraća malobrojnijojpublici (vernicima) za Arsenijevića se zadugo nije ništa čulo - sve do trenutka kada je u Valjevupodigao pravu narodnu bunu postajući njenim vođom i simbolom otpora opštoj propasti današnjeJugoslavije. Upravo je pod njegovim angažovanjem i nastao danas znameniti Valjevski pokretOtpora kao deo širokog pokreta antirežimske pobune. Posledice po Arsenijevića ubrzo su nastupile:tokom jednog boravka u Beogradu oktobra 1999. on je uhapšen i brutalno pretučen sa takvimpovredama koje su zahtevale hitnu hospitalizaciju. Nakon toga osuđen je na tri godine zatvora (zbogometanja službenog lica u obavljanju dužnosti) a do pravosnažnosti presude nalazi se u pritvorskojjedinici valjevskog zatvora u kome se, sada u dramatično izmenjenim uslovima, vraća prvojslikarskoj ljubavi - profanoj fantastici novih sadržaja kao posledici upravo ovakvog životnogmučeništva gotovo nalik starohrišćanskim martirijima svetaca koje je nešto ranije oslikavao.U, da kažemo, prvoj fazi Arsenijevićevog stvaralaštva, a ono je ostvareno crtežima perom napapiru, prepoznajemo uobičajeni vokabular postnadrealizma: iracionalne, teške za dešifrovanje,vizuelno halucinantne prizore nalik starim majstorima (Hijeronimusa Boša na primer) koji susmešteni u iluzionističke, renesansne prostore, groteskne figure, sa zastrašujućim hipertrofiranimgrimasama, prikovane na stubove poput krstova ili smeštene iza rešetaka kao da su u autorovimnesvesnim slojevima naslučivali kasnije bukvalne biografske događaje. I najednom, u najnovijimzatvorskim crtežima urađenim sa priručnim materijalom (hemijskom olovkom na koricama knjiga sanimalo slučajnim naslovima: Dijalog u paklu između Makijavelija i Monteskijea Morisa Žolija,Bolest vladanja: vlast, opozicija i parlamentarizam u Srbiji na kraju XX veka Dragoša Ivanovića,Pitanje krivice Karla Jaspersa, Ne pristajem Zorana Ivoševića) njegove likovne metafore po žestini