slika politike - Jovan Despotović

mogla upravo nekim njihovim idelozima (mada je jedan od njenih čelnika - Ljubiša Ristić,predsednika JUL-a svojevremeno prisustvovao razgovoru o pozorištu) da pomogne da se (pro)nađuna onoj strani koja je zabrinuta, većinom smrknuta i užasnuta nad prizorima koji su nam uz njihovizdušnu pomoć napunili istoriju i memoriju, i što je najgore, najmlađim generacijama definitivnokontaminirali i nacifikovali detinjstvo.Centar za kulturnu dekontaminaciju za proteklih pet godina obavio je ogroman deo poslaodržavanja (uz krajnje napore) makar minimalne prisebnosti i zdravog razuma kod svojih redovnih ipovremenih posetilaca. A to ne da nije malo, nego je ogromno u poređenju sa intenzitetom opšteg,pa i kulturnog te umetničkog štetočinstva što nasuprot njemu stoje poput bauka čak i u Srbijineminovno, a u najnovije vreme i definitivno prolazeće epohe.Neumoljive posledice preživljavanja istorijeČedimir VasićOd kada se pojavio na umetničkoj sceni početkom sedamdesetih godina Čedomir Vasić je konstantoispoljavao ambivalentno shvatanje osnovnih estetičkih propozicija svoje epohe u odnosu na ranije ukojima je plastičko stvaralaštvo imalo drugačiju funkciju što ga je iz nekih razloga zanimalo ipodsticalo na mentalno i kreativno delovanje. Tako je svih ovih godina s jedne strane vrlo vidljivanjegova zainteresovanost za žive, aktuelne problemske sadržaje vizuelnog jezika koji je koristio, a izčijih je striktnih medijskih odrednica već u prvoj fazi izlazio i sve češće ih supstituisao tzv. novimmedijima - pogotovo videom, zatim instalacijama i ambijentima, do kompjutera elaborirajući teme isadržaje svoje umetnosti mnogobrojnim postupcima unutar njene imanentno semantičke ravni iotuda izvedene procesualnosti same postavke.No, ta izvedbenost u nekim njegovim novijim radovima, poput onih pod nazivom Kosovka devojka,Bosansko-hercegovački begunci i Seoba Srba sadrže i svojstva koja dobijaju novu dimenzijukonrolisanog učestvovanja gledalaca u (re)kreiranju nekog umetničkog predmeta. Naime, podlogaovih radova su poznate slike srpski akademskih realista s kraja XIX veka Uroša Predića i PajeJovanovića sa istorijskim temama (koje su se u našim životima na brutalan način ponoviledevedestih godina XX veka) a odnose se na mit o Kosovskom boju (a na Kosovu je, izgleda nimaloslučajno, započeo i najnoviji, za Srbe smrtonosni mit o Slobodanu Miloševiću), i redovnimviševekovnim seobama (najpre iz južnih krajeva Otomanske imperije, kasnije i sa zapada izaustrougarske carevine). Recikliranje tih mitova i istorijskih događaja prenetih u fabulozne slikenajvećih preteča umetnosti ovog veka, u najnovijim interpretacijama Čedomira Vasića, dobijajujasno receprivno polje: tanka nit koja deli istorijsku memoriju i njeno brisanje i potiranje dovelo jedo najnovijih ratnih drama koje su dezintegrilase nekadašnju Jugoslaviju. A upravo toga postajesvestan gledalac-učesnik Vasićevog rada - predložak koji odgovara originalnim slikama on dobijaisključivo kao ispražnjeni pejsaž, avetinjski pust, bez života i ljudi. Autor se očigledno poigrava sanajnovijim, tragičnim iskustvom žitelja današnje Jugoslavije koji su počeli da gube smisao zarealnost usled snažnog pritiska istorije kroz državnu ideologiju baziranu upravo na mitovima odobijenim/izgubljenim ratovima te seobama koje su zatim sledile. Istorijska i umetnička memorijaovde su se preplele u upozoravajuće artificijelno delo koje gledalac pasivno (baš kao i u vlastitomživotu tokom proteklog vremena) prima bez mogućnosti da išta promeni. I nije samo umetničko delomedij prenošenja estetičkih, etičkih ili ideoloških poruka, već je to i sam autor koji takođemanipuliše vlastitim radom poput državnika (ili demijurga).Ovi radovi po svojim ikoničkim, vizuelnim i semantičkim svojstvima podignuti su na opšti, aktuelninivo brojnih traumatičnih i katastrofičnih događaja koje su se naročito tokom tekuće decenijeintenzivirali u ovom delu Evrope. Ovaj postupak temelji se na smislu memorijalnog, na davanjunovog obeležja pređašnjeg - onog što je ostalo kao konačni podatak i podsećanje na nekadašnjepostojanje, na prošlu egzistenciju, ali koja se na žalost katkada i ponavlja u vremenima anahronihpolitičkih projekata. Dakle, ovde je izneto specifično zanimanje Čedomira Vasića za istorijsko, zamigracije, za nasilno ili dobrovoljno premeštanje etničkih zajednica kroz različite prostore, kulture,civilizacije, za evociranje mita kao aktuelizovanih dnevno-političkih imperativa. A taj put, jošjednom se pokazalo, uvek vodi samo u jednom pravcu - ka opštoj društvenoj kataklizmi koja jenjegova direktna i neumoljiva posledica.Berlin, novembar-decembar 2000, Beč januar-februar 2001. (pred.kat.)Utopistička pogreška Svetomira Arsića Basare