slika politike - Jovan Despotović

1. Ministarstvo kulture i centralne ustanove kulture (one kojima je osnivač Republika Srbija– sada ih ima 15) obezbede primenu upravnog i stručnog nadzora nad celim institucionalnimsistemom bez obzira da li su te ustanove pokrajinske, regionalne (međuopštinske), opštinskeili gradske. Jedini efikasan način ostvarivanja ove potrebe je preko kolegijuma direktora ovihinstitucija koji, kako sada stoje stvari, mogu ali ne moraju da ostanu deo zajedničkog sistemazaštite što za Ministarstvo kulture nije prihvatljivo jer je kao resorni organ uprave odgovornoza očuvanje celovitosti sistema bez obzira ko je osnivač pojedine ustanove.2. Za ustanove kojima su osnivači opštine i gradovi plate, materijalne i investicione troškoveobezbeđuju njihovi osnivači, koji takođe imenuju i direktore kao i članove Upravnih iNadzornih odbora. Ali u takvoj situaciji, koja je bolja za efikasniji rad ustanova kulture,nastaje problem očuvanja jedinstvenosti sistema.Ovu jedistvenost sistema zaštite kulturnih dobara moguće je ostvariti na nekoliko načina:- Ili da se trenutno ništa ne čini i da se sačekaju prva gruba narušavanja jedinstvenosti sistema, apotom Vladinim uredbama hitno regulisati narušeno jedinstvo – ovo je de facto sadašnje stanje - inajgore rešenje koje ne garantuje očuvanje sistema zaštite kulturnih dobara zbog čega su već sadaMinistarstvu upućene brojne kritike od strane ustanova zaštite (zavoda, arhiva, pojedinih strukovnihudruženja poput konzervatora, restauratora, istoričara umetnosti, arheologa i drugih)- Ili da sve centralne ustanove zaštite kulturnih dobara (Republički zavod za zaštitu spomenikakulture, Narodni muzej, Arhiv Srbije, Narodna biblioteka Srbije) izvršno predlažu direktoreustanova za čiji su stručni nadzor rada zakonom zadužene – ovo bi mogao biti dovoljan stepenkontrole upravnog i stručnog rada institucija zaštite- Ili da se uvede obaveza raspisivanja Javnog konkursa za sva direktorska mesta (sa detaljnimradnim biografijama kandidata, programom rada institucije i tako dalje), a da u Konkursnu komisijuuđu predstavnici osnivača (opština, gradova), centralne i matične institucije i Ministarstva kulture –ovo bi mogla biti najefikasnija regulacija sistema zaštite kulturnih dobara jer objedinjava ’interese’svih - i osnivača, i centralnih ili matičnih institucija i Ministartsva kulture, a istovremeno ničijaprava ne se derogiraju.Pri prvoj promeni sistema organizovanja institucija zaštite nagovešteni su sledeći, mogući,problemi (za koje se ispostavilo da su postali prepreka za ostvarivanje ovog cilja). Tako već sadaimamo primere da institucijama kulture kojima su osnivači pojedine opštine nisu obezbeđenadovoljna sredstva za rad (plate, materijalni troškovi, investiciono održavanje) i to od onih organalokalne samouprave za koje su oni zaduženeni u poslovima zaštitute kulturnih dobara na njihovojteritoriji, a tu teritorijalnu nadležnost ovih institucija kulture posebnim aktom – Rešenjem, određujeresorni Ministar. Za ilustraciju daćemo jedan primer. U Valjevu rade:Zavod za zaštitu spomenika kulture teritorijalno zadužen za opštine Valjevo, Bogatić,Loznica, Koceljeva, Mali Zvornik, Osečina, Lajkovac, Mionica Šabac, Vladimirci, Ub, Krupanj,Ljubostinja i Ljig. Ali, zbog nedovoljnog broja stručnog kadra i zanemarivanja potreba, opštinaŠabac pokreće inicijativu da osnuje sopstveni zavod za zaštitu spomenika kulture, slično je i saZrenjaninom, Somborom, Užicem, Zaječarem, Novim Pazarom i Vranjem; Narodni muzej u Valjevupokriva opštine Valjevo, Osečina, Ub, Lajkovac, Ljig i Mionica, ali nijedna od ovih opština nijezadovoljna angažovanjem kustosa muzeja te izbegava izvšavanje zakonskih obaveza; Istorijski arhivValjevo deluje na teritorijama opština Valjevo, Ub, Osečina, Mionica, Lajkovac i Ljig, a situacija jeslična kao sa muzejem; Matična biblioteka ’Ljubomir Nenadović’ pokriva opštine Valjevo,Lajkovac, Osečina i Ub u čijem radu se problemi iz prethodnih primera na isti način ponavljaju.Sve pomenute institucije sa sedištem u Valjevu umaju probleme sa sufinansiranjemdelatnosti koja se obavljaju van osnovne institucije, a za pribavljanje sredstava morala bi bitinadležna sama opština u čijem se administrativnom centru nalaze pomenute institucije, aparticipiraju opštine na čijoj teritoriji ove ustavove po zakonu rade. Pri tome, valjevski primer nijejedini. Gotovo bi se moglo reći da, sem u nekoliko slučajeva, nema saradnje među onim opštinamačiju teritoriju pokrivaju institucije zaštite.Uz brojne probleme koji se tiču očuvanja kulturne baštine u institucionalnom sistemu RepublikeSrbije, dakle u njenim državnim i stručnim ustanovama, stvari se mnogostruko komplikuju ako se naovo pitanje gleda kroz prizmu aktuelnih zbivanja na Kosovu i Metohiji.U saradnji sa Koodinacionim centrom, Ministartsvo kulture bi moralo da pronađe način, da,u skladu sa međunarodnim propisima (pre svega Rezolucijim 1244 Saveta bezbednosti, ali drugimaktima koji su na snazi na Kosmetu) formira mešovite Komisije za rešavanje problema zaštite iočuvanja kultunog nasleđa, muzejskih predmeta, arhivske građe i bibliotečkih fondova koji su