Wortubuku fu Sranan Tongo - SIL International

Inleiding
Sranan Tongo wordt voornamelijk in het kustgebied van Suriname, Zuid Amerika, gesproken. Het is
een mengtaal, ontstaan in de zeventiende eeuw als gevolg van de import van slaven uit West Afrika.
Suriname werd in die tijd afwisselend overheerst door Groot-Brittannië en de Staat der Nederlanden.
De talen van deze naties en ook die van de slavenhandelaren hadden belangrijke invloed op de
ontwikkeling van het Sranan Tongo. In 1975 werd Suriname onafhankelijk van Nederland, maar de
officiële taal van het land is nog altijd Nederlands. Dit is ook de taal van het onderwijs. In de media,
vooral op televisie, wordt dikwijls Engels gebruikt, een taal met een hoge status. Het zijn
voornamelijk deze twee talen die nu de ontwikkeling van Sranan Tongo beïnvloeden.
Bij het samenstellen van een woordenboek krijgt men direct te maken met de vraag of een bepaald
woord in het woordenboek thuis hoort of niet. Suriname is een veeltalige samenleving en Surinamers
lenen in hun dagelijkse conversatie voortdurend woorden uit andere talen. Ze lijken daar zelfs een
bijzonder genoegen in te scheppen. Als gevolg daarvan is het niet altijd gemakkelijk vast te stellen of
een woord in de taal is opgenomen of niet. De grens tussen Sranan Tongo en Surinaams Nederlands is
soms moeilijk te bepalen.
Nog een probleem bij het samenstellen van het woordenboek is de vraag hoe een woord geschreven
moet worden. In dit woordenboek hebben we getracht de officiële spelling voor Sranan Tongo te
gebruiken die door de Surinaamse regering is aangenomen bij het Besluit van 15 juli 1986 no. 4501.
In gesproken Sranan Tongo worden delen van woorden dikwijls weggelaten. Men zegt bijvoorbeeld
gewoonlijk mi nak en in plaats van mi naki en ‘ik sloeg hem.’ De commissie die de spellingregels
voor Sranan Tongo moest vast stellen, gaf als eerste grondregel dat woorden moesten worden
geschreven zoals ze worden uitgesproken in de volledige vorm. Naki is dus de juiste spelling voor
‘sloeg.’
Er zijn echter enkele woorden waarvan de volledige vorm vrijwel nooit wordt gehoord, of alleen
onder bijzondere omstandigheden. De officiële spelling staat toe om in speciale gevallen gebruik te
maken van de apostrof om aan te geven dat een deel van het woord is weggelaten. Dit is bedoeld om
schrijvers, en vooral dichters, de ruimte te geven hun kunstvaardigheid te beoefenen. Gepubliceerde
woordenlijsten en andere geschreven teksten laten in een oogopslag zien dat de apostrof wordt
gebruikt voor de normale uitspraak. Zo vinden we bijvoorbeeld in de woordenlijst die door de
Stichting Volkslectuur is uitgegeven, at’oso in plaats van ati-oso ‘ziekenhuis.’ Omdat dit
woordenboek vooral bedoeld is voor mensen die de taal willen leren, en omdat Sranan Tongo in de
eerste plaats een gesproken taal is en niet een geschreven taal, is het trefwoord geschreven in de vorm
waarin men die als regel te horen krijgt. In enkele gevallen is er een nuanceverschil tussen de
volledige vorm van een woord en de verkorte vorm, zoals bij mu, mus en musu. In gevallen waarbij de
verkorte vorm de voorkeur lijkt te hebben of waar verschil in betekenis bestaat, werden alle vormen
opgenomen.
Een gelijksoortig probleem doet zich voor bij samengestelde woorden. De spellingcommissie
adviseerde de combinaties van woorden aaneen te schrijven als het samengestelde woord een andere
functie of betekenis heeft dan de los geschreven woorden. De woorden ala dei betekenen bijvoorbeeld
‘elke dag’ en worden los van elkaar geschreven. Maar aladei betekent ‘alledaags’ en wordt daarom
aan elkaar geschreven. Het feit doet zich voor dat de taal waarin al het onderwijs in Suriname wordt
gegeven, Nederlands, veel samengestelde woorden kent. Als gevolg daarvan schrijven veel goed
opgeleide Surinamers woorden aan elkaar als samengestelde woorden. (Bijv. wansma ‘iemand,’
bromkisiri ‘bloemenzaad,’ agumeti ‘varkensvlees’). Deze en vele dergelijke woorden kunnen volgens
de aanbeveling van de spellingcommissie los geschreven worden (wan sma, bromki siri, agu meti).
Sranan Tongo – Nederlands Woordenboek 3