Wortubuku fu Sranan Tongo - SIL International

dan dede
dan2 znw. dam, dijk.
dangra
1) bnw. duister, ingewikkeld, moeilijk, bezwaarlijk,
verward. A tori dati dangra. Mi no ferstan en.
Dat is een ingewikkelde situatie. Ik kan het niet
begrijpen. ANT: krin.
2) ww. moeilijk maken, dwars zitten, in de war
zijn. A man go na en basi nanga a tori san e
dangra en. De man is naar zijn baas gegaan met
het probleem dat hem dwars zit. Fa yu e sidon
so? San e dangra yu ede? Wat is er? Wat zit je
dwars?
danki znw. dank u. GEBRUIK: Men zegt liever tangi.
dankidanki bw. alstublieft, met beleefdheid vragen.
GEBRUIK: Wordt gebruikt bij een dringend
verzoek. Men zegt liever tangitangi.
dansi
1) ww. dansen.
2) znw. dans, danspartij. Esde neti den birti hori
wan dansi te leki mus'dei-mamanten.
Gisteravond hadden de buren een danspartij tot
de vroege ochtend.
dans'man znw. danser.
dans'oso znw. dansgelegenheid.
dape bw. daar. ZIE TREFWOORD: drape.
dat' vw. dat, zodat. ZIE TREFWOORD: dati2.
dat' meki daarom. ZIE TREFWOORD: meki.
dat' sei daarheen, die kant op. ZIE TREFWOORD: sei.
dat'ede vw. daarom. ZIE: dat' meki.
dati1
1) aanw.vnw. die, dat. Na a boi dati kon fufuru ini
mi oso. Die jongen is in mijn huis komen stelen.
ZIE: disi.
2) aanw.vnw. legt nadruk op een persoonlijk
voornaamwoord. Yu si fa mi e bari yu. Yu dati
mus luku bun nanga mi. Ik waarschuw je. Jíj
moet oppassen voor mij. Yu dati kan rei taksi
ala dei, ma mi dati no man. Jíj kan elke dag in
een taxi rijden, maar ik kan dat niet. GEBRUIK:
Soms komt er een waarschuwing bij.
3) tussenw. dus dat (gebruikt om de gedachte van
de ander te bevestigen).
dati2
1) vw. dat. Den boi taki dati den o kon tamara baka.
De jongens zeiden dat ze morgen terug zullen
komen. VAR.: taki2.
2) vw. zodat. A bus ben furu dati no wan mira ben
man psa go na in'sei. De bus was zo vol dat er
geen kip meer bij kon (lett: geen mier doorheen
kon). SYN: sodati; taki2.
datra znw. medicus, dokter, arts. ZIE: dresi.
datra-oso znw. kliniek, polikliniek.
datrasiki znw. ziekten die genezen kunnen worden
door medische behandelingen. ZIE: nengresiki.
de1
1) ww. zijn, bestaan. A owru de baka a doro. De
houwer is achter de deur. Den sortu bigi meti
dati fu fosi no de moro. Deze soort grote dieren
36
van vroeger bestaat niet meer. ZIE: na1.
2) ww. aanwezig zijn. A: Mi kon suku Ronald. B:
Ronald no de. A: Ik kom Ronald zoeken. B:
Ronald is er niet.
de2 hulpww. samen met het werkwoord duidt aan dat
de handeling voortduurt of een gewoonte is.
GEBRUIK: kerktaal (variant van e). ZIE TREFWOORD: e.
de ini borgu in burgerkleren zijn, niet in uniform.
ZIE TREFWOORD: borgu1.
de ini srudati militair zijn. ZIE TREFWOORD: srudati.
de na ai ZIE TREFWOORD: ai1.
1) wakker zijn.
2) waakzaam zijn, alert.
de na baka achter zijn. ZIE TREFWOORD: baka3.
de na en futu menstrueren. ZIE TREFWOORD: futu.
de na strafu in de gevangenis zijn. ZIE TREFWOORD:
strafu.
de nanga krin ai nuchter zijn. ZIE TREFWOORD: ai1.
de tapu yari bejaard zijn, op leeftijd. ZIE TREFWOORD:
yari1.
dede1
1) ww. sterven. Moro furu na den pikin-nengre ben
dede. Voor het grootste deel waren het de
kinderen die stierven. ANT: libi1. VAN ENG: dead.
2) bnw. dood. Birman trowe wan dede sneki na
strati. Buurman heeft een dode slang op straat
gegooid.
3) znw. overledene, gestorvene; lijk. Mi e go kari
sma fu kon opo a dede, mi e go beri a dede. Ik
ga iemand roepen om de overledene op te
halen; ik ga de overledene begraven. Fosi den
go na berpe, a dede o kon na oso. Voordat ze
naar de begraafplaats gaan, zal het lijk eerst
naar huis gebracht worden.
4) znw. sterfgeval. Wan dede de ini a famiri. Er is
een sterfgeval in de familie.
5) znw. personificatie van de dood. Yu sabi suma
tyari Dede kon na foto? Na Anansi. Weet je wie
de dood naar de stad heeft gebracht? Dat is
Anansi. GEBRUIK: In de volksmond wordt de dood
soms als een persoon aangeduid en soms als Ba
Fedi.
6) ww. uitgaan (v. vuur). Te a faya suku fu dede,
dan yu kan poti karu na ini fu a losi. Wanneer
het vuur bijna uit is, kan je er maïs op roosteren.
a ten dati dede kba bw. die tijd ligt achter ons,
het is voorbij.
dede na watra ww. verdrinken. Di a boto drai
tapu, feifi sma dede na watra. Toen de boot
omkantelde, zijn vijf mensen verdronken. ZIE:
sungu.
wasi dede ww. lijkbewassing (voordat ze het lijk
aankleden, wassen ze het).
dede2
1) bnw. bot, stomp. A nefi dede. Mi no man koti noti
nanga en. Dat mes is bot. Ik kan er niets mee
snijden. ANT: srapu.
2) bnw. verlamd. Sensi di mi kisi a beroerte, a anu
Sranan Tongo - Nederlands Woordenboek