tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

li arap bilimleri uzmanlarına (arabist) daha çok ümit veren araştırma alanlarının
pek ender bulunmas ına rağmen, İbnu'l Arabrnin eserlerinin yeterli bir
incelemesi henüz ne Avrupa'da (ne de Do ğu'da) yapılm ışt ır".3 Büyük insan
Celâluddin Rilmi'nin bile, Konyal ı Sadruddin'in İbnu'l-Arabrnin
Fusüs'u üzerindeki derslerini takip etmek suretiyle bu etkiden pay ını aldığı
kabul edilir. Ir aki (öl. 686/ 1287), C âmi (öl. 898/ 1492), Cili (öl. 811/ 1408),
Ş ebisteri (öl. 720/ 1320), İbnu'l-Arabrnin büyük şârihi ve taraftar ı Kâşâni
(öl. 730/ 1329) ve daha ba şka bir çoklar ı görü şleri, ıst ılahlar ı ve düşünce
tarzlar ı bakımından İbnu'l-Arabi'nin veya ö ğrencilerinin kitaplar ından aldıklar
ı etkilerin aç ık izlerini taşıyan siffiler aras ında sayılırlar. Islâm dünyas ı
dışında İ bnu'l-Arabrnin etkisi Hristiyan filozoflara ve Ortaça ğ mistiklerine
kadar ula şmıştır. Lully ve Dante'nin eserleri, M. P alacios'un belirtti ği
üzere, böyle bir tesirin izlerini ortaya koymaktad ır. 2
Bu eser, Ibnu'l-Arabi'nin tasavvuf felsefesinin tamam ını, yani varlık
nazariyesi (Ontology), Kelâm (Logos) görüşü, bilgi nazariyesi, psikoloji,
Sûfîlik, Din, Ahlâk, Ahiret nazariyesi ve Estetik'ini inceleyen ve İbnu'
1-Arabrnin dü şüncesini etkilediğini sandığını ana kaynaklar ın kaba ana
çizgilerinin verildiği bir Ek'den ibaret olan 4 bölüme ayr ılmışt ır. ibnu'l-
Arabrnin felsefesinin kaynaklar ı sorunu tek ba şına İslam tasavvufunun
tarihi için hayati önemi olan ba ğımsız bir incelemenin konusunu te şkil edebilecek
durumdad ır. Bu eserin dayand ığı malzeme, ba şta Futitheit ve Fusas
olmak üzere, İ bnu'l-Arabi'nin 23 eserinden derlenmi ştir. Önemli bir çok
nakiller, uzunluklar ı dolayısıyla çıkarılmak mecburiyetinde kal ınmış ve onlara
sadece at ıflar yap ılmakta yetinilmiştir. Kitab ın konusuna gelince, şunu
ekliyebilirim ki, bildiğime göre, şimdiye kadar Ibnu'l-Arabi'nin tasavvuf
felsefesinin tamam ını şumullü ve terkipçi bir gözle sunan Tasavvuf bilgini
pek çıkmamıştır. Bu konuda şimdiye kadar yap ılanlar şu eserlerde bulunabilir:
1. Palacios, İbnu'l-Arabi's Psychology3. Bu, Futilhat'dan ve ibnu'l-
Arabi'llin Risâle fi Macnet en-Nefs ve'r-Rüh'undan çok sayıda tercüme edilmiş
parçalardan ibarettir. Ayn ı şekilde Abenmasarra adlı eserinde ibnu'l-
Arabi'ye yeri geldikçe at ıflarda bulunmaktad ır. Palacios, Ibnu'l-Arabi
üzerinde çal ışmak isteyen herkes için son derece gerekli oldu ğuna inand ığım
Fusas'unu kasıtl ı olarak gözden ırak tutmu ş görünüyor.
1. E. G. Browne, Literary History of Persia, Cambridge 1928, II, s. 500.
2. Bak., Palacios, Islam and the Divine Comedy, Londra 1926; Abenmasarra y su Escuela,
Madrid 1914.
3. Acts of the 14th Oriental Congress, Cezayir 1905.
12