tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Müslüman yazarlar ın H. VII / M. XIII. yüzyıla kadar, ana hatlanyla,
E mp e d o cl e s'in felsefesinden anlad ıklar ı bundan ibâdettir. Yine aç ıkça görülmektedir
ki, bu yazarlar, çe şitli felsefeleri birbirine kar ışt ırma ve bir filozofa
bir ba şkas ının bütün felsefesini veya felsefesinin bir k ımun isnat etme şeklinde
görülen kötü huylar ının bir sonucu olarak, o devrin do ğulu bilginlerince anlaşıldığı
şekliyle, Hellenistik felsefe tarihinde pek s ık olarak kar şılaştığımı z
bir ba şka hataya daha dü şmüştürlerdir.
Böylece İbn Meserre'n ın gerçekten böyle bir felsefenin "taraftar ı ve
savunucusu" mu olduğu, e ğer böyle ise, İ b nu'l- Ar abi'llin (onda do ğulu
yazarlar tarafından E mp ed ocles'e atfedilen türden fikirlerin baz ı izlerini
bulduğumuzu farzetsek bile) gerçekte bu fikirleri bir ba şka kaynaktan de ğil
de, İ bn Meserre'den mi ald ığı sorusu ortaya ç ıkmaktad ır. İlk soruya cevap
verme imkânlar ından yoksunuz. İkincisine gelince, daha sonra da görece ğimiz
gibi, ibnu'l- Ar abrnin. Yeni-Eflatuncu felsefenin bu k ısmını İ bn Meserre'
den de ğil, Ihvan es -S af â'dan ö ğrenmiş olması pek muhtemeldir. Şu iki husus
önemle hat ırda tutulmalıdır:
1. S â`id ve onun gurubunda olanlar ın kanaat ına göre, İ bn. Meserre'
nin bildiği ve savundu ğu, yanlış olarak E mp ed o cles'e atfedilen felsefe,
daha önce de gördü ğümüz üzere, tahrif edilmi ş Yeni-Eflatuncu fikirlerin
bir derlemesi; İbn Meserre'nin de ğil, E mp ed ocles'in felsefesinin onlar
tarafından bir ifâdesidir. Kesinlikle anla şılmaktad ır ki; bunlar E mp ed ocle s'i
asl ından inceleyememi şlerdir. Böylece onlar ın, E mpe d o cles'in felsefesi
dedikleriyle, özellikle nefs meselesi hakk ında Ihvan es -S afâ risâlelerinde
bulduklar ımn aras ındaki benzerli ğe dayanarak, nolar ın bu konudaki malümatlar
ım Ihvân es-S afâ'dan ald ıkları ve Yeni-Eflatuncu sistemin bu
bölümünü yanlış olarak E mped ocle s'e atfettikleri şeklinde bir teklifte bulunmak
istiyorum.
2. Yanlış olarak E mped ocle s'e atfedilen felsefenin bu bölümü İ bnu'l-
Ar abi ve Ihvan es-S afâ'da gördü ğümüz Yeni Eflatuncu felsefenin di ğer
bir çok bölümleriyle ba ğlantılıdır, ve daha sonra görece ğimiz üzere, Ihvan
es -S afâ risâlelerin.de aç ıkça zikredilmi ştir.
Burada ispat edilmek istenen noktalar şunlard ır: a) İbn Meserre'mn
siififelsefesi hakk ında, böyle bir felsefe varsa bile, henüz hiçbir bilgimiz yoktur;
b) Palacios'un, ibnu'l-Arabrnin. İ bn. Meserre ve onun Mektebinden
etkilendiği şeklindeki nazariyesine dayanarak olarak ileri sürdü ğü delil o
derece yetersizdir ki, onu bir kenara atma yetkisini kendimizde bulabiliriz;
c) ibnu'l-Arabi'nin İ bn Meserre'den ald ığı anla şılan tek şey, ilahi Arş
sembolizmidir ki, ibrı u'l-Ar abi bunu da kendisine göre yorumlamaktad ır;
161