tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Peygamberler, için, özellikle Kur'an'da Hz. İsa212 için oldukça garip
bir şekilde kullan ılan "kelimeler" denmesinin sebebi şunlardan biri olabilir:
I. İslam yazarlar ın ın bu terimi Iskenderiye Yeni- E fl at uncul ar ı n d an
ve Yahudi filozoflar ından almış olmalar ı büyük bir ihtimal dahilindedir.
II.
Sebep belirten "ol" (kun) kelimesinin "müsebbeb" (sebep olunan
şeyler-yaratıklar) yerine kullan ılmasından do ğan bir durumdur; ba şka deyi ş -
le bu Arap Nahivcilerinin isticmül es—sebeb mekân el-müsebbeb dedikleri haldir.
III.
K a ş âni'nin de Fusüs Şerhinde telkin etti ği üzere yarat ıkların Külli
Zat'a (Rahmân' ın Nefesi) nispeti, konu şulan sözlerin insan nefesine nispetinin
aynıdır.213 Nas ıl konuşulan "kelimeler" saretlerinin, yani anlamlar ının
ötesinde ve üstünde bir şeye i şaret ederlerse, ayn ı şekilde kelimeler de kendi
saretlerinirı, ba şka deyi şle kendi gizli Hakikatlarm ın (Muhammed'in Hakikati
ya da Hakikatlar ın Hakikati veya Allah) üstünde ve ötesinde bir şeyi gösterirler.
Fakat daha önce de i şaret etti ğim gibi, birinci ihtimal en kabul edileni
gibi görünmektedir.
Bu kelimeler ya da "Allah' ın sözleri" (Verba Dei), hepsi bütün akli varlıklar
vas ıtas ıyla hareket eden ve ibnu'l-Arabi'nin Ruh ya da Muhammed'
in Hakikati ile ayn ı saydığı, bir Külli İlke'de birle şirler. Bu, bütün vahiy ve
ilhamlardaki etkin ilkedir. İlahi bilgi, onunla, bütün Peygamber ve Velilere,
hatta Muhammed'in kendisine nakledilir. Cevâmic el-kelim sadece Hz. Muhammed'in
Ruh'una verilmi ştir 214. "Adem su ile balç ık aras ında bir şey iken Muhammed
bir Peygamberdi"2 ı 5 .
ve Velilerde tezâhür etmi ştir.
Onun ruhu Adem'den beri bütün Peygamber
212. "Muhakkak ki, Meryem o ğlu isâ Mesih ancak Allah' ın Resulü (elçisi), Meryem'e gönderdiği
Kelâmı (sözü) ve O'ndan bir Ruh'tur", Kur., IV, 169. Bu ayette biz, HristiyanKelâm
öğretisinin ilk esaslar ına sahip oluyoruz. İsâ, Kelâm ve ruhla ayn ı sayılmıştır. Yine görüyoruz
ki, Kur'an, her hangi bir ruba da Allah' ın "kelimesi" demektedir, ve her şey Allah'
ın bir kelimesidir. Rüh, "Emr alemi" ne (âlem el—emr ), enır=o1,----kelâm'a aittir. Bak.,
Kur., XVIII, 109 ve XVII, 87; kar şı., Futhhât, IV, s. 253, I. 7 a şağıdan.
213. Kâ şâni, Fushs Şerhi, s. 275.
214. Kelim sözü "kelimeler" ya da "logoi" anlam ına al ındığı takdirde, Allah' ın sözleri veya en
kapsamlı "kelimeler" ya da kelimelerin birli ği. Fakat kelim ayn ı zamanda ilâhi Bilincin
muhtevalar ı, Ilahi Isimlerin bağlı olduğu nesneler, ya da ilâhi isimler anlam ına da al ınabilir.
Bak., Fushs, s. 429; türk. çev., s. 309. Kar., Futültiit, I, ss. 109-110. Burada I bnu'l-Ar abi,
Cevâmi. el-Kelim'in a) ilahi Zât, b) Görülen Alem, ve c) bunlar aras ındaki münasebet olduğunu
söylüyor. Kar., Futhhât, II, s. 756. Muhammed'in, bütün bat ıni bilginin kayna ğı oldu ğu
hakkında ilınul-Arabrnin söyledikleri için bak., Fushs, ss. 9, 51, 54, 60 v.b., v.b.; türk.
çev., ss. 3, 27, 30, 33... Kutb'un tasviri için kar., Futhhât, I, s. 196, 1. 15 a şağmdan.
215. Bu, sülilerce, bir riih olarak Muhammed'in öncesizli ği ve ezelili ğinin bir kanıtı sayılan bir
hadistir. Gazali bu görü şü reddederek, hadisi şu şekilde anlamland ırır• Muhammed ezelden
bir peygamber olarak tayin ya da takdir edilmi ştir. İ bnu'l-Arabî ise, kozmik bir ilke
olarak Muhammed'in, yani Muhammed'in Ruhunun ezelili ğine inanır. Bak., Fushs, s. 54;
türk. çev., s. 30 Kar., Futlihât, I, s. 174.
76