tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

çarpan vandet-i vudıdcu sözlerine ra ğmen, 3g5 ib nu'l- Ar abi gibi bir Siifininki
kadar Sûfili ği vandet-i vudıdculuğa ya da ba şka bir felsefi sisteme çevirerek
bilinçli bir çaba onlar taraf ından harcanmam ıştır.
3. Bu tariflerden ço ğu, fena denen tecrübede d ış âlem ve zihni hayat ın
bilincinin pek bulanık hissedildi ği ve baz ı hallerde tamam ıyla kayboldu ğu
hususunda ortakt ırlar
4. Fena, hayvâni nefsin dünyevi arzular ından "sıyrılmas ı"ndan ba şlayan
tedrici bir süreç, ben bilincinin git gide yok olmas ı ve Allah' ı müşahadeye
mutlak garkolmayla sona eren bir durumdur.
5. H. V / M. XI. yüzy ılın ikinci yar ısına kadar fenay ı huhıl ya da ittihâd
(einswerden)' ı ifade edecek şekilde tan ımlayan Silfiler, sadece kendi şahsi
tecrübelerini tasvir etmek istemi şler, bununla, ibnu'l- Ar abrnin yapt ığı
gibi, Hakikatın son mahiyeti hakkında bir nazariye te şkiline yönelmemiş -
lerdir.
6. Sûfiliğin son hedefi ya tamam ıyla ahlaki ya tamam ıyla psikolojik, ya
da her ikisidir, yani
I. onlar ya alemde vukubulan her şeyin İlk Muharriki sayd ıkları Allah' ın
Mutlak iradesine tam bir teslimiyeti; ya
II. şahsi arzular ın mutlak terki ve Tabiat 'alemine ait olan kötü hususiyetlerden
kendilerini kurtarmay ı hedef edinirler ki, bu, fena el-mectist ve
baka amaca (günahın yokolması ve taat ın devamıd ır; ya da
III.
kastederler.
ben şuurunun terkini ve sadece Allah' ı müşahadeye dikkatin teksifini
Böylece ilk Silfiler tarafından izah edilen fena, terkin kar şılığı olan bir
ba şka kelimedir, ve benin fenas ı (yokolmas ı) sadece "ben" şuurunun terki
ya da "ben" in baz ı sıfat ve niteliklerinin terki anlam ına gelir. S ar ı. â c, hulilla
inanan Sûfilere kar şı şu delili ileri sürer: "Mesele, insani s ıfatlar ın yok olması
385. Kar., Luma'da (s. 28) verilen Z u'n-Nfın'un tanımı ile s. 29'daki C üney d'in tan ımı .
Birincisi esas olarak Ayrılık S ıfatına ( el—muhâlefe ) dayanır; ikincisi ise tamam ıyla
vandet-i vuefıdcu bir kal ıba sokulur. Metin şöyle devam eder: "tevhid, Insamn asl ına dünüşüdür;
böylece o, var olmadan önce ne idiyse öyle olur". Yine diyor ki:" Tevhid (Insan ın)
bütün zaman izlerinden (rusiim zamaniyye) mutlak kurtulu şu ve sonsuzluğun geni şliğine
geri gidi şidir". Onca tevhid, ferdi "ben" in yok olmas ı ve zamanda olanın ebedi olana
dönmesi idi. Aynı şekilde oldukça vandet-i vucadcu olan şu söz de Cüneyd'e atfedilir:
"Onlar (Sufiler) ancak kendi varl ıkları olmadan var olur; (fena halinde) (fiili) bir ayr ılma
olmadan ayr ılırlar" (kânû bilet keyn ve bânû bilâ bevn), Lumac, s. 33.
125