tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

diyor I b nu'l- Ar abi, "sefalet ve ac ı evine (Cehenneme) gireceklerse de, orada
Cennetinkinden farkl ı olacak olan bir saadeti tadacaklard ır"466. Her iki
saadet çe şidi de esasta ayn ı olacak, fakat her birinde Allah' ın tecellisi farkl ı
olacakt ır. Lanetlenmi ş olanlar ın tadaca ğı tek azâp çe şidi menfi türdendir;
onlar bir zaman için en büyük saadetten, yani , kendi Özlerine döndüklerinde
Allah'Ia olan ayr ılmaz birliklerinin idrakinden mahrum kalacaklar, fakat en
sonunda ebedi saadeti herkes tadacakt ır.
Bu kendine has Cennet, Cehennem ve khiret anlay ışı ile İ b nu'l- Ar abi'
nin metafizik sistemi tamamlanmaktachr. Bütün şeylerin kendisinden ç ıktığı
Bir, her şeyin yine O'na dönece ği birdir. Fakat dönü şlerinde O'nun tabiat'
hakk ındaki bilgileri ve O'nunla olan münasebetleri nispetinde de ği şik saadet
(aIdi saadet) derecesine ula şırlar. I b nu'l- Ar abi, "marifet" in önemi üzerinde
o derecede durur ki, onu Cennet ile Cehennem ehli aras ındaki tek fark olarak
kabul eder. Marifetin sars ılmaz imanla birlikte bize ibnu'l- Ar abrnin
Cennetini, cehalet ve küfürün ise Cehennemi kazand ırmas ı rnuhakkakt ır467 .
Bir'e döndüğümüzde inançlar ımız ın doğruluk ya da yanl ışlığını idrak ederiz,
ve O'na nispetle durumumuz tamam ıyla bu gibi inançlar ın tabiat ıyla belirlenir.
Sadece krifler O'nunla do ğrudan do ğruya irtibat halinde olacaklar ve
bu, Cennetteki en yüksek ve en akli saadeti te şkil edecektir. Cehennemde, daha
önce de i şaret etti ğim üzere, menfi ve ancak gerçek bilgi tecelli edinceye kadar
sürecek olan "perde azal ır" (azâb el-hicâb) ve "cehalet azab ı" (azâb el-cehl)
vard ır468. Ancak o zamand ır ki, Allah' ın evrensel rahmeti her şeyi kapsayacak
ve her şeye hakim olacakt ır. ibnu'l- Ar abi ayn ı düşünceyi kesibi (kum
tepesini) 469 tasvir ederken pek dikkate de ğer bir tarzda ifade etmektedir 466 .
Onun dilinde kesib, öyle görünüyor ki, ilahi Zatla ayn ıdır. Kesib, beyaz bir
misk otu yığınıdır, diyor ibrıul-Arabi, orada bütün nefisler "öteki dünyada",
her biri rütbesine göre, kendi yerini alarak, toplanacaklard ır. Her nefs insiyaki
olarak, bebe ğin annesinin kuca ğına, ya da demirin m ıknat ısa cezbedildi ği gibi,
kesibe cezbedilecektir. Herhangi bir nefsin, orada nihai saadeti ııi bulacağı
kendi yerinden ba şkasına cezbedilmesi imkans ızd ır. A şağı ve yukar ı şeklinde
bir düzene göre s ıralanacaklar, fakat hepsi de kendi yerinde "mutlu bir ebedi
uyanıklık, sükünet ve sevinç hayat ı tadacaklard ır ki, bu hayat ne ölüm ne de
uyku ile kesintiye uğrayacakt ır. Duyularm, özellikle ald ın bütün s ınırları
466. Fusâs, s. 153; türk. çev., s. 88. Kar., Futülıiit, III, s. 98, 1. 4 a şağıdan.
467 "İman" ın önemi hakkında bak., Futrıllât, III, s. 568. 1. 13: Gö ğün tabakalar ı iman sayısıncadır".
468. Futzlhat, IIT, s. 577, 1. 3 a şağıdan. Allah' ın evrensel Rahmeti için bak., Fustis, ss. 320, 335,
351 v.b.; türk. çev., ss. 217, 231.
469. Bu, Islâm gelene ğinde herkesin K ıyamet Gününde toplanaca ğı yere kar şılık olarak kabul
edilir.
148