tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ya da etkinlikten-bahsedilemez. Bunlar bizim kendi icad etti ğimiz ve Hakikat'ten
anlamak istedi ğimiz manayı ifade için kullanmaya elveri şli terimlerdir.
a) Sabit Örnekler ya da Gizli Hakikatlar (el-acyan es-sâbita)
Bildiğime göre, ibnu'l- Ar abi, "sabit örnekler ya da şeylerin gizli hak:-
katlar ı" şeklinde tercüme edilebilecek olan acyan es-sâbita deyimini az çok
belirli bir anlamda ilk olarak kullanan ve ona metafizik bir sistemde üstün
bir yer veren kimsedir. Onun dytin es-sâbita nazariyesi Eflatuncu İdeler
nazariyesi, İ ş r âkilerin zihni varl ık öğretisi ve K elâmc ılar ı n cevher ve
s ıfatlan bir ve ayn ı sayan ö ğretisinin garip bir kar ışımı dır. Ibnu'l- Ar abi'ye
somut varl ık haline girmeden önce, Görülen Âlemdeki şeyler, Allah' ın ilahi
Zat' ında kuvve halinde ve gelecekteki "olu şunun" ideleri (dü şünceleri) olarak
Kendisi hakkındaki bilgisiyle aynı olan ezdi bilgisinin muhtevas ı idi. Allah
Kendisini, kendi ben bilincine ula şmış bir durumda iken,Ibnu'l- Ar abrnin
İlk Tacayyun (Belirlenme) dediği şeyde, Kendisine açar. Bu durumda O,
Kendisinde ve Kendisi için Kendi Zat' ının belirlenmiş, süretleri olarak bu
acyan' ın sonsuzluğunu görür. Bu siıretler O'nun kendileri hakk ındaki ezdi
idelerini yans ıt ır ve onlara her bakımdan, uygun dü şerler. İşte bu süretleredir
ki, ibnu'l- Ar abi cı`yeın es-sâbita ad ını veriyor. Böylece biz onlar ı, hem zihinde
hem de Allah' ın Zat'ında, O'nun gelecekteki "olu şunun" gizli halleri olarak
tammlıyabiliriz. Bu haller ancak ilahi isimler ve aralar ında varolan bütün
mümkün münasebetler şeklinde ifade edilebilir. Bu acyan' ın çift mahiyet,
başka deyi şle, bir yandan onlar ın Allah'ın zihnindeki ak ıledilir ideler ya da
kavramlar olmas ı, öte yandan da ilahi Zat' ın belirli "halleri", ibnu'l-Arabi
ve ekolünün mahiyet ve hüviyet sözlerini cayn sâbita sözüyle ayn ı şekilde
kullanmasıyla izah edilir. Birincisi (mahiyet) cayn'm birinci manzaras ım,
ba şka deyi şle onun bir ide ya da bir kavram olmas ını, yani onun zati bir
"hal" olmas ını izah eder.
Art ık acyan' ın, Zat' ın bu güç halindeki hallerinin Zât'dan ayr ı olduğunu
ya da onlar ın ondan ayr ı olarak herhangi bir varl ığı olabilece ğini söyliyemediğimiz
gibi, kendi zihni hallerimizin zihinlerimizden ayr ı olduğunu ya da onlardan
veya gerçekte her hangi bir ba şka cevherin hallerinden ayr ı olarak herhangi
bir ayr ı varhğa sahip olabileceğini söyliyemeyiz. Bununla birlikte, zihni
bakımdan Zât ile acyân , ya da zihin ile halleri aras ında bir ayırım yapabilir
ve onlar ı ayr ı olarak dü şünebiliriz. Acyân es-Sâbita gerçekte ilahi Zât ve ilahi
Bilinç'le birdir. Fakat "haller" ya da "durumlar" olarak zihni hallerimiz ne de-
56