tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ıdır. Ibadet edilen her şey, O'nun bir sûreti ve manzaras ıdır408; fiilen O'ndan
başka ibader edilen hiçbir şey yoktur: "Ve senin Rabbin, Kendisinden ba şkas
ına ibadet etmemeni bildirdi" demiyor mu Bu, ibnu'l- Ar abi'nin "senin
Rabbin Kendisinden ba şka hiçbir şeye fiilen ibâdet edilmedi ğini söylemi şti"
şeklinde yorumlad ığı bir âyettir 4°9. Böylece ibnu'l- Ar abi çoktanr ıcılığı,
sûretlere ve putlara tapanlar ın sadece sahne (mediti) ve manzaralar (vudih )
veya bu Hakikat ın tezâhürleri olarak gördükleri ilahlarm ın "sûretleri ard ında
bir hakikat oldu ğunu tamam ıyla idrak etmeleri şart ıyla, reddetmemektedir.
Sûretler ve patlar tek ba şlarına, diğer bütün tezâhürler gibi bombo ş şeylerdir.
Ar abi. şöyle soruyor: Putatapanlar "biz onlara belki bizi Allah'a
yakla şt ırırlar diye ibâdet ediyoruz , m ı o dediklerinde, ilâhlar ımn noksanlık ve
acizliğinden haberdâr de ğiller miydi "Bütün putlar ın en büyüğü Allah"t ır"411;
sadece onun birli ğinden (el-mec ınâc) bütün âciz yarat ıklara "yard ım" gelir412,
ve bütün yarat ıklar (sûretler olarak) çaresizdir.
II.
III.
a) Allah'a İ man etme Yollar ı
Allah' ın tabiat ı ile ilgili olarak inançlar ın te şkilinde üç yol vard ır:
I. Peygamberi takip edenlerin yolu.
Filozofun ve hürdü şiin.ürün yolu.
:Arifin yolu.
Mümin, ya da Peygamberin yolundan giden, iman ım, peygamberi
örnek edinerek te şkil eder; dü şünür akla dayand ırır; di ğer ikisi gibi belli
bir imanı olmadığı söylenebilen arif, Hakikat ın do ğrudan do ğruya idrakine
(zevk) uyar. Bunlardan her biri, içerisinde Allah' ın bulunduğu bir anlayışa
sahip olduğu gibi, "öteki dünyada Hakikat tecelli etti ğinde iman konusunu
(yani ilah' ını) sonsuz Varlık'ta görür ki, o zaman bu Varl ık, bütün iman
şekillerinde ortaya ç ıkar"413. Yaln ız o zaman onlar imanlar ının anlamını,
Hakikatın gerçekteki halinin do ğrudan do ğruya "görüntüsünü" (ru'yetini)
elde ettiklerinde, tam olarak idrak ederler. Ve yaln ız o zaman tek ba şımıza,
aslâ kararm ıyacak görü ş keskinli ği ile kendisini imanlar ımızın sonsuz say ıdaki
aynalarmda aksettiren Bir nesneyi görür ve Allah' ın hüviyetinin anlamını
408. Ib abi ilâve ediyor: "ve her şeye onun zat ı olarak ibadet edilir". Fusüs, s. 387;
türk. çev., s. 274.
409. Kur'ân XVII, 24. Ibnu'l-Ar abi ayetin as ıl manas ını tamam ıyla de ğiştirmi ştir.
410. Kur'an, X X XIx, 4.
411. Futiihât, I, s. 317. Ibnu'l-Ar abi şu Kur'ân âyetine i şâret etmektedir: "Ey İbrahim,
ilahlarım ıza bunu yapan sen miydin dedi. Hay ır, onların en büyü ğü olan bu idi". Kur.,
XXI, 63. Ayette gözü edilen en büyük put'dan
Ibrahim'in eliyle putlan k ıran
Allahi anhyor. Kar., Fusâs, s. 87.
412. Bak., Fu.sıls, s. 220; türk. çev., s. 138.
413. Bak., ayn ı eser, s. 223; türk. çev., ss. 140-141.
133