tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

edilmemiş olsun.33 Yaz ılarında her ne kadar meselenin epistemolojik yönü
ontolojik yönüyle s ık s ık karışt ırıhrsa da, şuras ı fazlas ıyla açıkt ır ki, İ b nu'l -
Ar abi varlığın gerçek ikiliğe sahip oldu ğunu söylemek istemez. Ontolojik
bakımdan yalnızca Bir Hakikat vard ır; epistemolojik bak ımdan ise iki manzara
göze çarpar: Zahiii Alemi a şan, onun üstünde yer alan bir Hakikat, ve son
izah ve temelini Hak'k ın Zati birliğinde bulan subjectiveliklerin çoklu ğu.
bnu'l - Ar abi bazan mant ıki sebeplerle bu iki manzaray ı birbirinden ayırır.
Dış âlemdeki çok çe şitli varlıklar, mümkün'dür, zamandad ır ve varl ıklar'
için zorunlu olarak kendili ğinden var olan, ezdi, ba ğıms ız ve zorunlu bir
şeye dayan ırlar34. Bir'in Çok'a olan nispeti ne ise, süreklinin eserlerine veya
veya cevherin arazlarma3 5 olan nispeti de olur Onlar akli bir kavram olarak
farklı, fakat fiilen birdir3 6 . O, zahirin (d ışın) bât ına (içe) nispeti, bilgimize
giren şeyin Allah' ın bilinemez, anlatilamaz Zat' ına (hüviyye) nispetidir 37 .
Aklım= s ınırlı ve Bütünü Bütün (küllü kül) olarak kavrama yetene ğinden
yoksun olu şundan dolayı, biz onu, varliklarna çoklu ğu sayar ız ve her birine,
onlar ı diğerlerinden ay ırdeden özellikler isnat ederiz. Ancak Silfinin
keskin görü şüne sahip bir kimse, ibrıu'l- Ar abrye göre, sezginin zihin-üstü
bir durumunda siiretlerin bütün çoklu ğunu aşabilir ve onlar ın alt ında yatan
hakikat" "görebilir" 38. Görünü şe göre, biri çok yapan, d ış nesnelere yüklenen
hükümler (ahldım)'dir, yani onlar ı renk, hacim, şekil kategorileri ve zaman
ve mekan ili şkileri v.b. alt ına yerle ştirmemizdir. Tek ba şına Bir, basit ve
bölünemezdir.
Bunu, ıbnu'l-Arabi'nin bazan yapt ığı gibi, kelâm diliyle ifade edersek,
Bir el-Hakk (=Allah), Çok el-Halk (yarat ılmış varhklar=Zahiri Âlem)'dir 39 :
Bir Rabb, Çok kullard ır40; Bir bir birlik (cem`), Çok bir çe şitlilik (fark)'
tır41 v.b.
Şimdi 'Yaratan yarat ılmış oland ır', 'ben O ve O benim' `ben O ve O de ğilim',
`Hak Halk ve Halk Hak't ır', cllak Halk de ğil ve Halk da Hak de ğildir', v.b., v.
b...4 2 gibi I b nu'l- Ar abrnin zevk duydu ğu zahiri paradoxlar ı anlayacak
33. Bak., meselâ, Tenzil ı ve Te şhih hakkındaki bölümler: dyân es-sâbita. İbnu'l-Arabrnin
islâm Vandet-i Vueüdeulu ğu ile ilgili görüşü: Sebeplilik, v.b., v.b..
34. Bak., FusCıs, ss. 27-28, 180; türk. çev., ss. 13, 108.
35. Bak., Fusüs, s. 225; türk. çev., s. 142.
36. Bak., Fusiis, s. 101; türk. çev., s. 53.
37. Bak., Fusils, s. 174; türk. çev., s. 106.
38. Bunun üzerinde İ bnu'l-Ar abrnin SUilik ve Fenâ görü şü ile ilgili bölümde durulacaktır.
39. Fusüs, ss. 137-138, 197, v.b., v.b.; türk. çev., ss. 76-77, 118.
40. Fustis, ss. 196, 272. v.b., v.b.; türk çev., ss. 118, 174.
41. Bak., Fus'û s, ss. 283 v.b., v.b.; türk. çev. s. 179.
42. Bak., Fusiks, ss. 102, 110, 137, 138, 197, 219, 220, 283; türk. çev., ss. 53, 56, 58, 76, 77, 118,
138, 179; Futiihât, I, s. 899.
29