tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

EK
İbnu'l-Arabi'nin Sisteminin Kaynaklar ı
Belirli bir felsefe ya da tasavvufun, ibnu'l-Arabrnin bütün sisteminin
kaynağı olduğunu söylemek fiilen imkans ızd ır. Tabir câizse, Ibnu'l-Arabi'
nin, her tarakta bezi vard ı ve malzemesini her kaynaktan elde etmekten
çekinmiyordu. Sistemi son derece eklektik (derleyici) idi. Fakat daha önce
gelen filozof, süfi ve kelâme ıların eserlerinde bu sistemin bir çok bölümlerinin
gelişmesini sağlayan tohumları kolayca bulabiliriz. Islami ya da gayri İslami,
sünni ya da gayri sünni olan her türlü kaynaktan fikirler derlemi ştir.
Sisteminin ana fikri nispeten basittir. Fakat bu fikir etraf ında her taraftan
muazzam bir literatür topl ıyarak, bütün bunlar ı özümseme yoluna girmiştir.
Gramer 479 , fıkıh ( İslam, kelâm, tasavvuf ve felsefe bile, tamam ıyla
özümsenerek, bütün varl ıkların birliği şeklindeki bu basit fikrin ışığında
yorumlanmıştır. Bu basit fikirlerdir ki, Ibnu'l-Arabi' ılin bütün dü şüncesini
renklendirmi ştir. Her ne kadar mümkün olan her yönde çat ışır görünen
harikulade bir karma şık görü şler ve fikirler y ığını halinde sistemini ortaya
koymakta ise de, uzun bir arama, eleme ve terkipten sonra, muhakkak hakl ı
olarak, tutarl ıhk davas ı güdebilen ve onun denebilecek olan bir kal ınt ı bulabulabiliriz.
Bu ek a) A. Palacios'un, ibnu'l-Arabi'nin İbn Masarra ve di ğer
Endülüs sâfilerine çok şey borçlu oldu ğu şeklindeki nazariyesinin mübala ğalı
oldu ğunu göstermek, ve b) Ibn.u'l-Arabi'llin felsefesini şu ya da bu şekilde
etkilediğini sandığım kaynaklar ı ifade etmek için, iki bölüme ayr ılmışt ır. Bu
husus, Ibnu'l-Arabi'nin sistemi ile onu etkiledi ğini sand ığım diğer filozof
ve sfifilerin sistemlerindeki paraleliklerle ortaya konabilir. Bu Ek'in son k ısmı
ise, İ b nu'l-Ar abrnin Kur'ân ve Peygamber'e atfedilen hadislerden ne kadar
faydaland ığını göstermektedir 480.
479. Bak., mesela, Fudthât, II, s. 192.
480. Bak., mesela, Futilhât, I, ss. 430-490. Yine Bak., Futiihiit, II, s. 219. Burada I bnu'l-Ar abi
"kıyas" ve iemr ı tasavvuf aç ısından izah etmektedir.
153