tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ait olmaktan uzakt ır. Her türlü kaynaktan elde edilmi ş ve ola ğanüstü bir
hayal-gücü ile pek şa şırtıc ı bir tarzda birbirine ba ğlanm ış, aralar ında fark
gözetilmeyen unsurlar ın bir kaxrnakar ışıklığıd ır. Daha önce de gördü ğümüz
üzere, bunlar Hellenistik veya (E ş`ariler, Mu`tezile, i şrâkiler v.1), gibi şu veya
bu İslam ekolüne ait olan) islâmi konulard ır. Ibnu'l-Arabi, ayn ı zamanda,
eski stifi ö ğretileri de benimsiyerek kendi vandet-i vueudcu sistemine yerle ş -
tirir. Onun ak ılyürütme tarz ı, delillerine süfiyane bir çe şni vermek veya onlara
bir sfıfi elbisesi giydirmek için harcad ığı çabaya ra ğmen, kesinlikle felsefidir.
Bu, bir dü şünür olan Ibnu'l- Ar a brnin orijinalli ğine kar şı bir kanıt
olarak kabul edilmemelidir. Bununla sadece onun siifiden çok filozof unyan
ına layık olduğu gösterilmek istenmi ştir. Onun orijinalli ği,
1. Şüphesiz kendisine ait olan ola ğanüstü bir incelikteki aç ıklamalarıyla
ta ınamlayıel unsurlarını ekseriyetle bir ba şkas ından ald ığı felsefi bir plan ı
doldurmakta,
2. En yüksek derecede bir hayal ve rüya aleminin insan ı olmas ı gerçeğinde,
toplan ır.
Onun sistemine siifi bir görünü ş veren, felsefi veya kelâmi bir ö ğretiyi
alarak hayret verici derecede verimli bir hayalgücünün yard ımıyla sUfile ş -
tirmesidir. Ibnu'l-Arabi, umümi sistemine uymalar ı için, anlamlar ını değiş -
tirdiği deyimlerini de kullan ır. Bütün bunlar ibnu'l- Ar abi'nin eserlerinde
sâfiyane bir hava yaratmaya yard ım eder, fakat daha derin bir dü şünce
akımı bir baştan bir ba şa iç taraflara nüffız eder. İşte bu, onun vandet-i vudidcu
felsefesidir. Ib nu'l- Ar abi ço ğunlukla söylediği her şeye inanmaktad ır
ve bunda da tamam ıyla samimidir, fakat onun kendi hayalgücünün kurban ı
olduğunda hiç şüphe yoktur. Sufilik bir felsefe sistemi de ğil bir tecrübedir;
ı bnu'l- Ar abrnin verdi ği gibi, iyice tasarlanm ış bir nazariye de ğil, duygusal
bir haldir. Söylediği her şeye destek olarak her zaman felsefi bir delil ileri
sürmediği yerlerde gerçek filozoflardan ayr ılır görünmektedir. Bir çok hallerde,
filozofa münaka şal ı bir noktaym ış gibi görünen şeyler ibnu'l- Ar abi tarafından
matematiksel veya ıriantıki anlamda de ğil, geçerliğinin zevkle (do ğrudan
doğruya idrakle) ispat edildi ği anlam ında apaç ık bir önerme say ılır.
Onun bütün sistemi bu türden bir postülalar (mevzua) gurubuna dayan ır.
Bize, felsefesinin her noktas ında mant ıki bir delil sunmak yerine, hazan onların
alabildiğine hayali bir izah ın ı vermektedir. Kendisi hakiki bilgiye ula ş -
manın bir vas ıtas ı olarak hayalgücünün yeri ve de ğeri üzerinde ısrarla durmaktad
ır. Bu husus pek aç ık bir şekilde gösterilmi ştir. Kendisine hakiki, hatta d ış
âlemin somut nesnelerinden daha hakiki gelen şeyleri hayalgücünde görmü ş -
106