tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

eder. O, "Mutlak Varhk" (vudid mutlak) deyimini gerçek anlamda ikinci
dereceden bir kavram (mackal sanin veya mefham külli) olarak mutlak varolmak
anlam ında kabul eder ve di ğer anlam ını tamam ıyla kald ır ır. Böyle bir
görü şü yanlışlıkla ibnu'l- Ar abrye isnat edenler şunları ileri sürerler:
I. Soyut Varlık (bir kavram olarak varl ık)'ın kendisi dış âleme ait bir hakikat
olmad ığı gibi, dış âleme ait hakikatlarm kayna ğı olmas ı da mümkün de ğildir.
Tersine Varl ık, bir külli olarak kabul edilirse, tezahür etti ği varolan e şyadan
çıkmış demektir ve onlara dayan ır. Varlık düşüncesini ve ak ıllı bir varlık
olarak insan ın mahiyetini zihnimizde birle ştirmek suretiyle d ış alemde insan ı
yaratmay ı ne biz ne de Allah dü şünebilir. Bu, bizi şu ikinci noktaya iletir.
II.
Bir kavram olarak Varl ık, zihinde d ış âlemdeki cüz'i (tikel) varhklardan
sonrad ır. Fakat Ibnu'l- Ar abrnin kastetti ği bu değildir. Bütün varl ıklarm
gerçek kayna ğı varlığı zat ıyla aynı olan bir varl ık, bir hakikat (mevcudun
bi-vuclidun huve aynuhu), varlığı zorunlu bir varl ık (vCicib
anlamında "Mutlak Varl ık" dediği şeydir. Bu zöt ayn ı zamanda bütün husösiyet
ve arazlar ıyla birlikte d ış âlemdeki bütün gerçekle şmiş ve gerçekle şebilir
mahiyetlerdir; ve insan zihni "soyut varl ık" dü şüncesini, bu zöta, onun
varhk ve tezahürlerine dayand ırır. Daha sonra görülece ği üzere, o, Eş`arilerin
KWH Cevher'iyle ayn ıdır.
b) Varl ık Dü ş üncede mi yoksa d ış âlemde mi Ş eylerin
Mahiyetlerinden. Ayr ılabilir
Daha önce Mutlak Varl ık'ı düşüncede Mutlak Varolan, yani Allah'dan
ayırırken Ibnu'l- Ar abrnin varl ık teriminin iki anlamın ı birbirine karışt
ırmas ının esas ını ve hangi anlamda, el-vucad el-mutlak asl kulli vucild (Mutlak
Varlık tüm varl ığın kayna ğıd ır), deyimini kullandığına de ğinmiştik. Fakat
varl ık, dü şüncede bile olsa, varh ğı olanın mahiyetinden ayr ılabilir mi
ib nu'l- Arabi ve yolundan yürüdü ğü I ş rökiler olumlu cevap verirler.
Fakat Allah' ın hattö ba şka bir şeyin mahiyetini ve varl ığını birbirinden
ayrı olarak tasavvur edebilir miyiz Zihnimizde var olan (ya da süresi olan)
bir şeyin kavram ı bir yana, mahiyeti nedir Öyleyse zihnimizde önceden var
olan bir şeyin kavram ı ya da dü şüncesini onun varl ığından ay ırmak nas ıl
mümkün olabilir
Herhangi bir şey hakkında konuşmak, onun varlığım şu veya bu "düşünce
âleminde" gereksemek demektir, ve her hangi bir dü şünce âleminde bir şeyin,
varlığından ayr ı olarak tasavvur edilebilece ğini söylemek, hiç bir anlam olmayan
saçmalıktır. Bir şeyin düşüncesini o şeyin kendisinden, ve bir fikrin
akdedilir varl ığını (sürekliliğini) somut bir nesnenin d ış varlığından ay ırabileceğimiz
muhakkakt ır, fakat söylemek istedikleri şey bu de ğildir. i şrökile-
24