tasavvuf feısefesi - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

âleme hadis (sonradan olma), mümkün ve yokluk adlar ını veriyor ve ilave
ederek, o daima vard ır ve daima var olacakt ır, diyor. Fakat, daha önce de
gördüğümüz üzere, böylece yarat ıc ının rolünü s ıfıra indiriyor.
Buna göre İ b n u'l- Ar a bi şu sonuca var ıyor Memin ne zaman yarat ıld
ığını sormak anlams ızd ır. "Ne zaman" zaman bildirir, ve Zaman daima,
islam dü şünürlerince, Görülen Memin bir, ürünü say ılmışt ır. Yarat ıcı ile yarat
ılan aras ında hiçbir zaman silsilesi yoktur, fakat Zaman'da olmayan mant ık'
bir "önce" ve "sonra" s ıras ı vard ır. İ bnu '1- Ar a bi ilave ederek diyor ki: Allah
ile âlem aras ındaki münasebet, dünle bugün aras ındaki münasebet benzer.
"Zaman'da dün bugünden önce gelir diyemeyiz; çünkü o, Zaman' ın kendisidir.
Memin yokluğu hiçbir şekilde herhangi bir zamanda de ğildir"98 .
c) ilahi İ simlerin Sebeplili ğ i
Nas ıl E ş cariler, yarat ılışın sebebi ilahi bilgidir, diyorlarsa, hemen ayn ı
şekilde İ b nu'l - Ar abi de bazan ilahi isimlere alemin sebepleri ad ını veriyor99.
Fakat o, bu noktada S p ino za'ya daha yak ınd ır. I nu'l - Ar abi ilahi isimleri,
S p in o za' ıun "Sonsuz S ıfatlar ı" gibi, kudretin tezâhürleri say ıyor. Allah' ın
isimleri olarak bunlar kendi mahiyetleri arac ılığı ile, sadece d ış alemde bir
dış ifade ya da tezahürde bulunabilen kendi mant ıki kar şıtlarını gerektirirler ıo o
Mesela, bilen bilinen bir şeyi, yarat ıcı yarat ılan bir şeyi v.b. gerektirir. Bunun
yanında, Ibnu'l-Arabi bir de onlardan Allah' ın âlemdeki bütün yarat ıcı faaliyetlerde
kulland ığı alet-sebepler olarak bahseder°°°. Bizim ilahi İsimler hakkındaki
bilgimiz, 102 onlar ın mertebeleri ve as ıl ile taliye ayr ılmaları, manevi ve
maddi âlemlerde tezahür eden kategoriler hakk ındaki bilgimizin ipucunu te şkil
eder 703. Ne kadar karma şık olursa olsun, her şeyde her yön ve her "hakikat'""
98. Bak., Kleinere Schriften-, ss. 15-16. Kar., Plotinus diyor ki "bu bütünün olmad ığı hiçbir
zaman yoktu". Whittaker, The Neo-Platonists, Cambridge 1928, s. 73.
99. Ibnu'l-Arabrnin hazan dedi ği gibi, ona ister Ilühi İsimler deyin ister ulöhiyet. Ibnu'l-
Arabi diyor ki: "Ve Allah'tan ba şka her şıeyi, yani alemi yaratmaya yöneltilen şey, bütün
hükümleri ve nispetleriyle ulöhiyettir".
100. En büyük kudret tezâhürü Allah ya da Esirgeyen (Rahman) (Allah= Rahmân) Ismidir.
Diğer İsimler tüli kudret tezâhürleridir. En büyük sebep ya da yarat ıcı Isim Rahmân'dır
(Rahmân= Varlık Veren) ve İsimlerin sayısmca Bölü Rahmetin faaliyetini gösterdi ği yön
vardır. Fusûs, s. 354; türk. çev., s. 244.
101. Futrıhat, I, ss. 128, 421.
102. Bak., Futûhât, II, ss. 523-25. Burada her ilahi Isim âlemdeki bir şeyi yaratmaya yöneltilmiştir
103. Sadece Sfıfilereaç ılan bilgi, I bnu'l-Arabi'nin ilühl hazretler dedi ği şeydir ki, burada
Allah Kendisini sfıfinin kalbine iletir (kalbinde hazır eder). Bak., Futilhât, IV. ss. 250-421.
104. Hakikat'la kategori gibi bir şey, meselâ, insanlık kategorisinden bahsetti ği anla şılıyor.
Bak., Futlık ılt, I, s. 129, 1, 17. Kar., Futilhût, II; s. 395 sayfanm alt k ısmı .
45